Na carnaval is het voor velen de tijd van vasten. In een mediarijke veertigdagentijd ligt de vraag voor de hand: Moet je nu naar binnen keren en veertig dagen twitterstil zijn, of moet je gewoon blijven bloggen, facebooken, twitteren en andere social media gebruiken?
Aswoensdag is het begin van de Veertigdagentijd. Het is een voorbereidingstijd naar het belangrijkste feest van het christendom: Pasen. Zo’n groot feest vraagt een lange voorbereiding: 40 dagen lang. Een tijd voor reflectie, retraites, boetevieringen, werken van barmhartigheid en broederlijk delen. Een tijd van inkeer, en een voorbereiding op een tijd van nieuw leven.
Vasten 1.0: Geen vlees, geen alcohol, geen seks
De veertig dagen van onthouding zijn bekend van geen vlees, geen alcohol, geen seks en dat soort zaken. ‘Traditioneel’ vasten wordt dat genoemd. Of, quote Wikipedia:
“De Katholieke Kerk kent zowel het vasten in eigenlijke zin (d.i. slechts één volle maaltijd per dag) als de onthouding (d.i. het verbod om vlees te eten op bepaalde dagen). De Kerk heeft in de loop der eeuwen de regels omtrent het vasten iets versoepeld en heeft ook alternatieve vormen van vasten en onthouding voorgesteld. Op Aswoensdag en Goede Vrijdag wordt er gevast. Op die twee dagen en de andere vrijdagen van de vasten wordt er ook geen vlees gegeten. De bisschoppenconferenties hebben de bevoegdheid het onderhouden van vasten en onthouding nader te bepalen en ook andere vormen van boete zoals liefdadigheidswerken en oefeningen van vroomheid geheel of gedeeltelijk in de plaats te stellen van vasten en onthouding. Zo onthouden velen zich van een bepaalde luxe of gewoonte, zoals roken, televisie kijken, snoep of alcohol nuttigen. Vaak wordt geld dat zo wordt uitgespaard, bestemd voor een goed doel.”
Veertig dagen geen mediaconsumptie?
Daarnaast zijn er nieuwe manieren om de veertig dagen op weg naar Pasen bewust door te brengen. Die manieren gaan vooral over mediaconsumptie. Je kunt denken aan:
- geen tv
- geen muziek
- niet naar de film
- minder internetten
- minder achter je pc
- een twitterstilte of social mediastilte inlassen
Rond 2010 komt op dat christenen aan het begin van de veertigdagentijd al hun tweets of Facebook berichten op te ruimen. Of 40 dagen lang niet twitteren. Over de beweegredenen schreef Anton de Wit in 2011 onder meer:
Daarbij vind ik het ook wel echt een medium dat, net als de tempel in het evangelie, tal van huichelaars aantrekt die er met uitgestreken smoelen de aandacht op zichzelf pogen te vestigen. Voor mijn eigen zielenheil en bloeddruk lijkt het me dus goed mij er even niet te vertonen.”
Blijkbaar heeft zo’n tijdelijk digitaal kluizenaarsschap een zekere aantrekkingskracht. Ik merk dat mensen wat vaker een boek pakken of sociale media vaarwel zeggen. Je zou kunnen zeggen: mensen willen geen gemedieerde samenleving meer en even terug naar de overzichtelijkheid van boeken. Niet meer twitteren en geen televisie kan verworden tot een christelijk vastenprotest tegen nieuwe media. Je kunt er ook anders naar kijken.
Kies voor mindful mediagebruik
Veel van onze dagelijkse tijd besteden we aan mediagebruik. Na slapen vreet het de meeste tijd op. Zoals vasten een periode van bewust omgaan is met zaken die de overhand zouden kunnen krijgen, kunnen we mindful media gebruiken. In plaats van gedachtenloos swipen, liken, klikken en checken die tijd kwaliteit geven.
Variant 1: Minder media
Minder media gebruiken op verschillende manieren. Dit lijkt de meest makkelijke. Als je er moeite mee hebt, kan je wel eens mediaverslaafd zijn.
- minder oppervlakkige likes, meer mindful en betrokken, compassionele reacties
- een wifivrije ruimte creëeren in je huis (bijv. je slaapkamer)
- vaker de vliegtuigmodus op je telefoon aanzetten
- je eierwekker naast je pc zetten (en stoppen als die afgaat)
- stoppen met klagen over informatie-overload, en starten met een kwaliteitsfilter
Intermezzo: Bekijk Clay Shirkey’s betoog (van 24 minuten!)) over media filtering (tekst gaat verder onder het filmpje)
Variant 2 Je naaste online ontmoeten
Online communicatie i.c. sociale media bieden daarnaast mogelijkheden om vriendelijkheid te tonen, te delen en ontmoetingen te entameren. Je kunt bijvoorbeeld digitale werken van barmhartigheid toepassen en zo de mooie kanten van het christendom laten zien.
Als het zeewater bij eb zich terugtrekt, blijft de zee zichtbaar. Kalmer, maar aanwezig als een kracht. Dat geldt ook voor nieuwe mediavormen, dat geldt ook voor vasten.
Vasten gaat eigenlijk niet over minder eten, geen alcohol, geen seks of niet roken. Hoezeer minderen mag. Het gaat ook om focussen in je binnenkamer op wat ertoe doet in je leven: de schoonheid, de troost en aandacht voor je naaste. Om van daaruit de deuren te openen naar de buitenwereld. Daar kunnen sociale media bij helpen.
Sociale media zijn niet alleen onvertogen zelfexpressies of vermaak. Als iemand twittert ‘Even een askruisje halen vanavond’ of is dat niet per sé zelfexpressie, maar ook een mooie geloofsgetuigenis. Het is broederlijk delen en compassie tonen. Door wat vaker mensen steun te betuigen. Door mensen te helpen met vragen of door te getuigen. Op een ingetogen manier, van wat je zelf bezielt. Minder wellicht en intensief als een optie.
KRO-NCRV-presentator Annemiek Schrijver schreef op 9 februari 2018 dit op Facebook:
“Het plopte zomaar op, vanuit een of ander verlangen blijkbaar: hoe zou het zijn als we iedere dag van die veertig iemand een compliment zouden maken. Dat we elkaar zegenen of in het licht zetten. Misschien niet eens met mate. Vanavond ben ik alvast begonnen.”
Zo kan het dus ook.
(dit artikel schreef ik oorspronkelijk in februari 2011, en heb ik nu eens flink geactualiseerd)