Met dank aan Trouw hebben we een mediagolf over ‘neofundamentalisten’ achter de rug. Vol christengekkies, talibankatholieken en moslimterroristen.
‘Bijna helft jonge christenen is “neofundamentalist”’ kopte Trouw maandag toen zij schreef over het die dag verschenen SCP-rapport Geloven binnen en buiten verband. In het rapport van 151 pagina’s komt het woord ‘neofundamentalisme’ twee keer voor.
Emiel Hakkenes, chef religie en filosofie van Trouw, legt in de Volkskrant uit dat is gefocust op de meest in het oog springende metafoor. ‘Dat is een legitieme journalistieke benadering: je licht eruit wat het meest opvalt. Bovendien is de tekst aan SCP-onderzoeker Joep de Hart voorgelegd en hij kon zich daarin vinden.’ Maar volgens De Hart is de kop niet aan hem voorgelegd.
Elsevier, de Volkskrant, Joop.nl en Radio 1 nemen ‘neofundamentalist’ gretig over, meestal zonder het rapport te hebben gelezen. Het ANP, het Nederlands Dagblad, De Telegraaf, NRC, RTL Nieuws en de NOS gebruiken de term niet.
Dezelfde avond schuift een aantal gelovige jongeren aan bij Pauw en Witteman. Pauw kopt in voor open doel: ‘Jullie zijn ook neofundi’s, althans, zo noemen we jullie even voor het gemak omdat het SCP jullie zo heeft genoemd.’ Aan tafel vindt vervolgens warrige dialoog plaats waarin het Oude Testament, de predestinatieleer langskomen. Met als hoogtepunt een dispuut of God nu wel of niet van regen houdt.
Trouw veroorzaakt ophef met de kop. Bijvoorbeeld bij historicus Jan Dirk Snel. In zijn blog ‘Neofundamentalist, hoe Trouw nieuws verzint’, waarvan een deel in Trouw werd gepubliceerd, zegt Snel. ‘…de handelwijze van Trouw blijft natuurlijk merkwaardig. De ene dag verzint men de neofundamentalist en de volgende dag laat men een deskundige uitleggen dat dat geen goede aanduiding is. Maar ondertussen doet de krant nog steeds alsof het om een typering van het SCP gaat, terwijl Joep de Hart toch duidelijk opmerkte dat een dergelijk gebruik “enigszins gechargeerd” is. (…) Het was immers helder dat de krant op de loop was gegaan met een term die in het rapport bijna terloops en met de nodige voorzichtigheid werd gebruikt.’ In een redactioneel commentaar van Trouw, een dag later, komt de term neofundamentalist niet meer voor. De Volkskrant citeert Monic Slingerland: ‘De term is niet handig gebleken en zorgde voor verwarring onder de lezers.’
Terug naar Pauw & Witteman.
Daar geeft Jeroen Pauw aan dat orthodoxe gelovigen niets met moslimfundamentalisme of -extremisme te maken hebben. Wat dan wel? Fanatiek is volgens De Hart ook niet het juiste woord. Dat wekt associaties met de inquisitie, jihadisten of, iets onschuldiger, de F-side. Geen redeloze christengekkies of talibankatholieken. Volgens James Kennedy, vandaag in Trouw, miskent de term ‘neofundamentalisme’ vooral de houding tegenover de wereld, die veel positiever en opener is dan die van de fundamentalisten van weleer.
Het Vlaamse programma ‘Wat als’ kwam jaren geleden met een geweldig filmpje: Wat als katholieken fanatieker waren. Ik zie het als een mooie ironische samenvatting van een week, waarin de kop misschien de lading niet dekte maar zoals zo vaak wel gas gaf aan de discussie.
Neofundamentalisten, zouden die van humor houden?