door Eric van den Berg
Een zelfverzekerde Anton de Wit staat in zijn eigen krant. Netjes geknipt haar, jasje, dasje, handen over elkaar. Met een urgente brief richt hij zich paginagroot tot de lezer met een dringende oproep: ‘als iedere lezer – iedere abonnee en meelezer! – ons steunt met slechts € 15,- extra, krijgen wij een goede kans om komend jaar het tij te keren’, zegt de hoofdredacteur.
De zelfverzekerdheid van Anton de Wit in zijn krant doet geen recht aan de penibele situatie. Volgens critici is hij debet aan de situatie waarin de krant verkeert. Een meer nederige foto was passender geweest, zeggen zij.
De Wit heeft in zijn oproep een punt dat Katholiek Nieuwsblad sinds 1983 een unieke positie heeft in het medialandschap. Onder het motto ‘Aperite portas Redemptori’ vindt het blad nu 36 jaar zijn weg naar een trouw lezerspubliek. Op haar hoogtepunt had het blad een oplage van meer dan tienduizend exemplaren. Bovendien draagt katholieke journalistiek bij aan de pluriformiteit van de Nederlandse pers.
Het aantal lezers daalt echter rap. In 4,5 jaar tijd is het aantal abonnees met 45% afgenomen tot circa 5.000. Volgens de hoofdredacteur komt dit vooral omdat de katholieke gemeenschap krimpt. Dat argument is echter onjuist. Met de huidige schaalvergrotingen is het aantal KN-abonnees niet veel groter dan het aantal parochianen in een kerk. Het blad bedient een smal deel van de rooms-katholieke kerk.
De vraag is eerder: waardoor vallen de abonnees met bosjes uit de boom? Een halvering in amper 5 jaar tijd is enorm en vele malen groter dan de krimp van de rooms-katholieke kerk. Het verval ligt waarschijnlijk ergens anders.
Daaraan debet is het altijddurende gedoe rond KN: schandalen in de privésfeer, rechtszaken over mogelijke belastingontduiking, tenenkrommende televisieoptredens en een geschiedenis van aluhoedjesjournalistiek rondom de hoge ambtenaar Demmink.
Dat maakt een blad niet aantrekkelijk om je mee te associëren. Lezers houden niet van gedoe.
Katholiek Nieuwsblad luidt de noodklok om een faillissement af te wenden. De laatste jaren hebben de katholieke journalisten al flink moeten bezuinigen. De bedrijfsvoering is op de schop gegooid, mensen zijn ontslagen (met een hoop gedoe en ontslagvergoedingen). Geef je zo’n krant geld om het tij te keren?
Toekomstscenario’s
Er zijn twee hoofdscenario’s uit te tekenen hoe het verder gaat met Katholiek Nieuwsblad, of met katholieke journalistiek in Nederland, mocht KN kopje onder gaan.
Mogelijkheid 1: KN gaat het redden. Het is niet voor het eerst dat er klokgebeier klinkt uit Den Bosch. KN is nooit rendabel geweest en de klok die nu wordt geluid kan opnieuw geld opleveren. Als 5.000 mensen een briefje van twintig geven, levert dat 100.000 euro op. Dat lijkt mij veel te weinig. Op de jaarrekening 2018 zijn de totale lasten van KN 1,2 miljoen euro. Acht procent ophalen voor marketing is een druppel op de gloeiende plaat.
Anton de Wit heeft het over een noodzakelijke groei tot 7.000 abonnees. In het jaarplan van 2018 was de doelstelling ‘stabilisatie en groei abonnees naar minimaal 6.200 resp. 6.500’. Dat is nogal een verschil. Zelfs al zou daarnaast het abonnementsgeld van € 89,95 worden verdubbeld – en iedere abonnee stemt daarmee in – levert dat 450.000 euro op. Dat is te weinig om alle kosten te dekken.
Wil een crowdfunding succesvol zijn, moet je transparant zijn over je governance en wat je wilt bereiken. Deze advertentie is geenszins transparant: het wordt niet duidelijk of er een goede kans is het gewenste resultaat te behalen. Het is geld gooien in een troebele wensput. Too little, too late.
Blijft er een optie over: KN redt het niet. Genoeg argumenten om het licht uit te doen. Die heb ik hierboven benoemd. KN is in dit decennium besmeurd geraakt en stoot af. Dat tij kan niemand keren, tenzij je van Pluto komt.
Ik kan mij voorstellen dat andere uitgevers als Adveniat, Nederlands Dagblad of Berne Media interesse hebben in KN. Ik zie Trouw of Boekencentrum niet zich snel op dit dossier profileren, maar ik kan mij vergissen.
Stel, het is Kerstmis 2020 en de stekker gaat eruit. Wat gebeurt bij een faillissement van KN met de boedelscheiding? Die bestaat uit ervaren journalisten, 36 jaar katholiek-spirituele journalistieke legacy en pakweg 5.000 abonnees. (En verder wat oninteressant diocesaan meubilair.)
Het ND lijkt daarbij sterke papieren te hebben om het erfgoed van KN over te nemen. Het krantenbedrijf is financieel gezond en is een sterk en betrouwbaar merk. Artikelen die nu in KN staan, kunnen zo in een zaterdagkatern bij het Nederlands Dagblad. Een ander deel kan via eigen nieuwsgaring of via persbureaus worden geselecteerd. Daarbij kan afgestapt worden van het besmette merk ‘Katholiek Nieuwsblad’, zonder het spirituele erfgoed te verliezen.
Vijfduizend adressen zijn goud waard en met een ander contentformat het overnemen waard. Met het experiment Katholiek Inside met theoloog Hendro Munsterman – door mij eens uitgeroepen tot Katholiek van het Jaar – bindt het ND reeds katholieke lezers. 5.000 extra zou de huidige fragiele basis kunnen versterken.
De voorzichtige strategie rond Katholiek Inside – ND mag niet te snel vervreemden van zijn eigen wortels – levert veel credits op voor het werk van Munsterman. Dat is niet alleen ideologisch interessant: de schoorsteen moet roken en er komen straks genoeg katholieke lezers ‘vrij’.
Wellicht kan het ND tevens één of meerdere medewerkers parttime worden meegenomen. Anton de Wit bijvoorbeeld heeft de curieuze positie van hoofdredacteur van KN en columnist bij het ND; dat lijkt mij een makkelijke carrièreswitch en escaperoute voor de geplaagde hoofdredacteur. De vraag is evenwel wat de positie van De Wit wordt ten opzichte van Munsterman: kunnen zij goed samenwerken?
Welke vorm er ook gaat ontstaan, de KN-legacy mag sowieso niet verloren gaan: dat verdient de katholieke kerk noch het Nederlandse medialandschap niet.