Hoe beantwoord je levensvragen van studenten? Die vraag kun je erg goed stellen aan professionals die in het studentenpastoraat werken. En dat is wat Walther Burgering, zelf gepokt en gemazeld als studentenpastor, deed aan collega’s in het vakgebied. Het heeft een levendig interviewboek opgeleverd, getiteld ‘Zinzoeken en Zijn‘.
Liefst 12 studentenpastors wist Walther Burgering te strikken. Maar heel moeilijk was dat niet. De collega’s in het studentenpastoraat vonden het een genot om lang over het werk, hun werk, te praten aan de hand van goede vragen. En de antwoorden helpen de specialisatie verder.
Veelzijdig beeld
De interviews laten een veelzijdig beeld zien, begeleid met oprechte twijfel. Want hoe noem je jezelf nu eigenlijk? Pastor? Lifecoach? Lokettist voor Levensvragen? Gesprekspartner? Predikant? Margit van Tuyl (o.m. TU Eindhoven) merkt dat ‘studentenpastor’ een hoge drempel opwerpt. Life coach werkt goed voor internationale studenten. “De meeste studenten weten zich er meteen een beeld bij te vormen, en anders vragen ze het. En dan leg je het uit en binnen drie zinnen zeggen ze. O ja, dat snap ik wel.”
Het blijkt voor de studentenpastores soms moeilijk te zijn om de brug te slaan naar studenten die minder met religie hebben. De één wordt benaderd omdat een student ‘iets over religie wil weten’. Een ander krijgt ronduit negatieve reacties, maar, zo zegt studentenpredikant Martin Jans verbonden aan Windesheim, “dat zijn meestal wat oudere medewerkers, die zeggen: dat hebben we wel gehad.” Jans, en ook andere geïnterviewden, trekken nieuwsgierigen. Het wantrouwen is bij studenten vaak afwezig; ze geven snel hun vertrouwen. Bijvoorbeeld als het gaat over een thema als eenzaamheid of heimwee.
De Groningse studentenpredikant Matty Metzlar wijt dat aan toenemend individualisme, prestatiedruk en vluchtigheid. Uitzondering daarin zijn rouw- en verliesgroepen. Op die gebieden brengt een studentenpastor/life coach meerwaarde: religieuze taal, traditie en verhalen schijnen door vanonder de oppervlakte. Daar verschilt de pastor van de psycholoog – een expertise die soms wedijvert met de werkzaamheden die de pastores in ‘Zinzoeken en Zijn’ vertellen.
What’s in a name?
De ene noemt zich life coach, de ander onderwijskundige of life counsellor en weer een ander gespreksleider van rouwgroepen. Zit daar een probleem? Hmmm…. misschien, indien de relatieve onbekendheid als een probleem ervaren wordt. Want een naambordje op de deur waaruit niet duidelijk wordt wat je doet, zorgt ervoor dat je doelgroep aan je voorbij loopt. Zo zegt de lutheraanse pastor Petra Kai Körmendy (Universiteit van Maastricht). “Wat we doen, is wat iedereen doen. Maar hoe we het doen is uniek”.
Prachtig hoor. Maar de vraag is dan: hoe maak je duidelijk wat dat unieke is. Bijvoorbeeld als studenten “geen flauw idee hebben dat we een kerk zijn”. Studenten komen vaak bij een studentenpastor terecht via individuele contacten. “Omdat ze Rachelle en mij kennen, en omdat ze van mensen horen dat ze met ons kunnen komen praten, vragen ze: kan ik komen?” zegt Körmendy. Zie hier, de traditionele mond-tot-mondreclame is een effectieve manier, zeker omdat er geen wachttijden zijn. Bij de psycholooog moet je 8 weken wachten. En hier kun je direct terecht. Life coach Riekje van Osnabrugge (PKA) lacht dat wat weg: “Als iedereen ons zou kennen, zou de wachttijd ook groeien. Haha, het is dus ook de luxe van relatieve onbekendheid”.
Ik vind dat een wat ongemakkelijke opvatting: onbekendheid als luxe omarmen waar veel vraag is onder studenten naar levensvragen? Dan mag je best jezelf wat meer profileren aan wat je wellicht als de rand van de kerk mag benoemen. Kijk hoe je die goed werkende individuele benadering kunt uitbreiden, zeker als projectmatig werken met fondsenwerving belangrijker in de toekomst gaat worden. Dan moet je als studentenpastor meer de boer op en explicieter worden zonder je eigenheid te verliezen.
Unilever van de Persoonsvorming
Echter, en daar schuilt kracht in, studentenpastores hebben een veelzijdig aanbod. Studentenpastores zijn de Unilever van de persoonsvorming. Burgering weet met zijn 12 gesprekspartner een festival van activiteiten te benoemen: rouwgroepen, individuele gesprekken, filmavonden, kloosterweekenden, studieplannen maken, hardcore pastoraat, dialoogavonden, cursussen, luisterend oor bieden, oecumenische vieringen, life coaching, kunst, bezielen en persoonsvorming. Dat laatste ‘aanbod’ benadrukt Hans van Drongelen, verbonden aan Motiv in Delft. “Wie wil je zijn in de vakgroep, wie in het bedrijf waar je komt te werken, in je familie, omgeving en samenleving? Het gaat hier om persoonlijke groei. Om verantwoordelijkheid te leren nemen voor wat je wel en wat je niet doet.” Arent Weevers (Saxion) vult dat aan. Het is een relationele dynamiek: “hoe ze zich tot zichzelf verhouden, tot de ander en tot de Ander. Dat is wel de fundamentele drieslag die ik steeds probeer te maken.”
Verbinding met de kerk
Doordat studentenpastores – ik blijf ze voor het gemak nog maar even zo noemen – aan de randen staan, vangen ze op wat jongere generaties bezielt en beweegt. De brug om op zondag naar de kerk te komen, zieltjes te winnen, is veel te ver. Toch heeft de kerk deze professionals nodig om aansluiting te behouden. Opnieuw Margit van Tuijl: “Vragen boven tafel te blijven krijgen die bij studenten spelen op het gebied van zingeving. Zolang we daarmee bezig zijn, kunnen we veel voor hen betekenen. Ook naar de kerk kunnen we die vragen terugkoppelen. Kijk, dit leeft onder de jonge generatie!’
Ik sluit mij daarom niet aan bij enige conclusies in het nawoord van hoogleraar theologie Erik Borgman. Zijn bijdrage roept vragen op en meandert langs veel punten, maar is ook te losjes en somtijds warrig geformuleerd. De bijdrage had zelfs achterwege kunnen blijven. Borgman stelt dat het studentenpastoraat in een identiteitscrisis verkeert. Borgman vindt dat het werk “al zo grenzeloos” is waarbij de professional “ook geen duidelijke criteria” kan aangeven “waarop het werk beoordeeld zou moeten worden”. Tsja, daar kan ik dus helemaal niets mee, tenzij Borgman een pleidooi doet voor meer toerusting en tooling om identiteitsmarketing aan te leveren. (Daarover zou ik graag het gesprek voeren). Want de identiteit is duidelijk, de activiteiten zijn duidelijk, maar verlegenheid om te benoemen wat je eigen bron is, is geen crisis. Maar ach nee, Erik Borgman bedoelt dat niet. Zijn olifant in de kamer is de ‘kerkelijkheid van het studentenpastoraat’. Maar weerklinkt hier niet de oudere medewerker die Martin Jans al benoemde? Studenten zijn wel degelijk je klanten, gewaardeerde hoogleraar en hun cultuur is leidend hoe het kerkzijn van morgen wordt vormgegeven.
Aanrader, maar die titel…
Het fijne van dit interviewboek is dat het zo in de praktijk is geworteld. Twaalf bevlogen experts – als 12 apostelen – die hun christelijk bezieling iedere dag overbrengen naar adolescenten die hun plek in de wereld cognitief, sociaal en spiritueel aan het zoeken zijn.
De titel zegt dat al ‘zinzoeken en zijn’. Hoewel, toen dit juweeltje op mijn bureau klaar lag, pakte mijn dochter van acht het boek op en zei: “Die titel is niet goed. Daar moet een komma tussen. Zin, Zoeken en Zijn. Dat is veel beter.” Precies! Weg met dat vreselijke ‘zinzoeken’!
Over het boek
Zinzoeken en Zijn: 12 interviews over het belang van de werksoort studentenpastoraat. Met een nabeschouwing van Erik Borgman. Walther Burgering, Lianne van Dijk. Uitgeverij: Fortmedia UItgeverij, 2020. ISBN 978-90-77219-82-9.
Walther Burgering is katholiek pastor-diaken in de parochiefederatie Sint Franciscus, tussen duin en tuin (Westland) én was tussen februari 2015 en juli 2020 studentenpastor in Leiden. Meer over zijn werkplekken is te vinden op rkwestland.nl, rapenburg100.nl en pastorwaltherburgering.nl (blogs).
Lianne van Dijk is schrijver, publicist en begeleider van projecten op het gebied van geloof, maatschappij en gemeenschapsvorming. Zij was o.a. in 2017 projectleider van het landelijk project ‘Borders and Bridges’ van de samenwerkende studentenpastoraten in Nederland. Meer over haar werk op: liannevandijk.nl.
Te koop bij Boekenroute
(afbeelding Nikolay Georgiev via Pixabay)