De wandeling start op Kijkduin. Er is nog wat zeemist voordat de zonnige Paaszaterdag doorbreekt. Dit jaar loop ik langs de kusten, maar volg niet strikt het Nederlands Kustpad 2. Dat pad geeft mij teveel beperkingen.
Vanuit Kijkduin loop ik naar Meer en Bos in de wijk Bohemen. De landgoed maakt deel uit van het Nationaal Park Hollandse Duinen, en dat is goed te horen: spechten, roodborstjes, mezen en andere zangvogels kwetteren de dag wakker. Het bos omringt het Segmeer, een duinmeertje dat geliefd is bij het corps van de hondenuitlaters op dit uur. Meer en Bos is een van de kleinere landgoederen in Den Haag.
Geboortehuis Wim de Bie
Via de Muurbloemweg en de Laan van Meerdervoort sla ik rechtsaf naar de Richard Wagnerlaan. In deze componistenbuurt ligtde Parsifalstraat. Op nummer 14 is de veelzijdige programmamaker, satiricus en schrijver Wim de Bie geboren, vlak voor de oorlog op 17 mei 1939. Hij speelde uiteenlopende typetjes als meneer Foppe, de vrije jongen Tedje van Es of de burgemeester van Juinen.
De Bie maakte in 1987 de documentaire ‘Huiswaarts’ waarin hij afscheid neemt van het ouderlijk huis. In het fragment hieronder zie je hoe De Bie zijn ouderlijk huis voor de laatste keer betreedt, nadat zijn moeder de dag ervoor is verhuisd. De jonge Wim en zijn ouders schuilden tegen de luchtalarmen in de Tweede Wereldoorlog. Je hoe hij thuisconcerten gaf, samen met zijn moeder. In de 4 mei-lezing van 2009 refereert Wim de Bie aan de oorlogstijd in de Parsifalstraat:
“Dit is mijn straat, hier speelde ik als kleuter dus buiten. Daar was alle ruimte voor: geen auto’s in de straat. En deze huizen (wijst om zich heen) die straten hier omheen, dat is vijftiger jaren wederopbouw. Deze keurige straat, heel modern in de dertiger jaren gebouwd, lag dus vooruitgeschoven in het land, aan de rand van Den Haag. En het is een wonder dat die straat er nog is. Nou, een wonder… de oorlog waar wij het dus nu over hebben, is een hele ouderwetse oorlog. Vandaar dat die straat gespaard is gebleven. Mijn moeder woont er nog – ik ga kijken of mijn beelden kloppen.’ (De B. loopt vanaf de achtertuin de keuken binnen) ‘Een heel duidelijk oorlogsbeeld: ik was in de achtertuin aan het spelen, er komen vliegtuigen over… of in ieder geval één vliegtuig zie ik in de lucht. Dat vliegtuig laat bommen los. Ik ga gauw naar binnen en hier in de keuken, op het aanrecht, ligt een stukje suikerbiet. Het is dus de hongerwinter van ’44 op ’45 en ik ben dus vijf jaar.”
Vorige maand overleed hij op 83-jarige leeftijd in zijn geboortestad. De Parsifalstraat ligt er lenteachtig bij. Het is een rustige straat parallel achter de Mozartlaan. Die loop ik op, langs de Bethelkerk en de Bibliotheek en steek de Groen van Prinsterenlaan over langs de sportvelden van Duno. Amateur-voetballers werken aan hun warming-up.
De Vruchtenbuurt, aan de andere zijde van de Thorbeckelaan, is een rustige stadswijk uit de jaren ’30. Het aantal scooters, rollators en fietsen is enorm in de wijk. De Vlierboomstraat is het centrum van de wijk met aan weerszijden veel kleine ondernemers: IJsssalons en lunchrooms, en zorggerichte praktijken zoals een fysiotherapeut, een verloskundigenpraktijk en een kinderkapper. Op het Pomonaplein staat de voormalige christelijk-gereformeerde Jeruzalemkerk. Het gebouw is van functie gewisseld en is nu van Loft – het ‘Land of Free Thought’ – met een café, yogacursussen en een food & gift store. In het pand is ruimte voor tentoonstellingen, het project ‘Focus Pocus’.
Tussen de Mient en de Oude Haagweg ingeklemd liggen twee begraafplaatsen: Oud Eik en Duinen en Nieuw Eykenduinen, van elkaar gescheiden door de Laan van Eik en Duinen.
Ik besluit een wandeling over de begraafplaats te maken, dat is wel zo gepast op Stille Zaterdag (voor wie dat niet weet: Stille dag is de dag voor Pasen; op deze dag wordt herdacht dat het dode lichaam van Jezus in het graf rust, voordat het lege graf wordt ontdekt. Het is letterlijk een stille dag en liturgisch gebeurt er niets, totdat de Paaswake op de zaterdagavond aanvangt: de overgang van Jezus van de dood naar zijn verrijzenis).
Oud Eik en Duinen is erg oud: waarschijnlijk tussen 1247 en 1255 bouwt graaf Willem II een kapel, nu de Ruïne van Eikenduinen. Op Hemelvaartsdag is er in de vroege uren een bedevaart (‘dauwtrappen’). De restanten van de kapel is een rijksmonument.
Wat Zorgvlied is voor Amsterdam, is Oud Eik en Duinen voor Den Haag. Vele bekende Nederlanders liggen op deze dodenakker begraven. Via de website van Monuta kun je twee rondwandelingen downloaden: linksom en rechtsom. Ik loop een deel van de wandeling linksom, maar erg duidelijk is de wandeling niet. Aanwijzingen als ‘loop terug, rechtsaf en achter de heg het 5e paadje links met het 5e graf rechts’ zijn verwarrend. Ik word er niet veel wijzer van en mis geregeld – door geruimde graven – een pad. Of ik tel verkeerd.
Lijst van bekende Nederlanders, begraven op Eik en Duinen
Enkele bekende mensen die begraven liggen op Eik en Duinen zijn:
- schrijvers als F. Bordewijk, P.C. Boutens, Menno ter Braak en Louis Couperus (althans, zijn as)
- schilders als Paul Gabriël, Willem Maris, H.W. Mesdag, Eduard Houbolt en Suze Robertson
- politici als Willem Drees, Frans Beelaerts van Blokland, Jan Donner, Pieter Gerbrandy, Abraham en Herman van Karnebeek, Abraham Kuyper, Aad Nuis en Alexander de Savornin Lohman
- componisten als Johan Wagenaar, Peter van Anrooy
- Nobelprijswinnaars Tobias Asser en Jan Tinbergen
- zangers als Willy Derby en Jean-Louis Pissuise.
Onverwachte olievondst in west-Nederland
Onder de beide begraafpaatsen ligt een olieveld(je), maar dat zal nimmer worden gebruikt voor de oliewinnning. De olievondst in de Vruchtenbuurt is een toevalstreffer. Op de grond van kinderboerderij De Gagelhoeve stond in 1938 een heuse boortoren over een tentoonstelling over olie. De boormeester liet de boor 464 meter de grond in zakken en tot ieders grote verbazing werd er aardolie naar boven gehaald. Maar ja, er stonden al veel huizen in de omgeving en dus werd het boorgat gesloten. Te gevaarlijk.
De petroleumvondst kwam in het Profilti-Nieuws:
De bijzondere vondst zal altijd in de grond blijven. Ter herinnering staat een gedenkteken op de plaats van de aardolievondst. De Geologische Dienst schrijft op haar website over de Mient-boring: “De onverwachte olievondst zorgde dan ook voor een gevaarlijke situatie omdat de benodigde veiligheidssystemen niet geïnstalleerd waren. Het gat werd snel gedicht. Op seismische gegevens is te zien dat een breuk onder de boorlocatie de vermoedelijke reden is dat hier ondiep olie is afgezet.”
De vondst is wel aanleiding om elders in de duinen en het Westland te boren, en soms tot succes. De bekende ‘Ja-knikkers’ stonden dus niet alleen voor bij Schoonebeek.
Verre familie
Na een korte stop bij de kinderboerderij, vervolg ik mijn weg. Ik ben nu halverwege Kijkduin – Den Haag centraal. Ik loop de Kamperfoeliestraat en met aan mijn rechterhand de begraafplaats Nieuw Eykenduinen. Daar ligt nog een ver familielid van mij, de Haagse kunstschilder Mijndert van den Berg (Gorinchem 5 juli 1876 – Den Haag, 8 april 1967), bekend van landschappen, stadsgezichten en enkele stillevens. De schilder werd nog sterk beïnvloed door de Haagse School en zo af en toe kom je op veilingen nog werken van hem tegen. Hij werd maar liefst 90 jaar oud, vandaag precies 56 jaar geleden.
Ik heb het graf vele jaren geleden bezocht, maar kan het uitgerekend vandaag niet terugvinden… (foto is van genealogieonline.nl)
Een V2 op het Valkenboskwartier
Naast de begraafplaats, op de hoek van de Kamperfoeliestraat en de Indigostraat, bevindt zich het herdenkingsmonument ‘V2-Wapens’, geplaatst ter nagedachtenis van 24 Haagse inwoners die op 1 januari 1945 om het leven kwamen nadat een V2-raket neerstorrte na lanceren.
G.J. van Antwerpen, M.L. Barrois, S.L. Barrois, R. Brandenburg, C.J. Brussee, G.H. Brussee, A. F. van Duivenvoorde, C. v.d. Gaag, C. Graaf, R. v.d. Graaf, A. v.d. Graaf, J.C. v.d. Kooster, M. Mariz, H.C. Merz, R.H. Pabbruwee, E. Pabbruwee, M. Prins, J. Prins, G. Schiedon, E. Sieck, J. Tromp, E. Vaas, W. de Visser en W. Westbroek.
Inmiddels is dit het Valkenboskwartier. Den Haag is hier verkleurd en internationaal. Een kwart van de bewoners zijn Polen, Roemenen, Bulgaen of Oekraïners. Een derde zijn migranten oorspronkelijk uit Suriname, de Antillen, Turkije en Marokko maar inmiddels vaker hier dan in het land van hun ouders geboren. De helft van de vooroorloge huizen is koop en de andere helft huur, niet zelden gesplitst. Nog een weetje: Willem Drees woonde aan de Beeklaan en Mensje van Keulen in de Fultonstraat.
Ik loop nu de Loosduinseweg af zo het centrum in. Het winkelaanbod is gevarieerd en ook hier kleine ondernemers, maar anders dan in de wijk Bohemen of de Vruchtenbuurt. Een stoffeeratelier, een kleine garage, een coffeeshop, een tattooshop, een slijterij en een tapijtwinkel. Aan de overzijde is een zeldzame modelbouwwinkel.
Aan het einde van de Loosduinseweg doemt het Westeinde-ziekenhuis op. Ik steek door via het Westeinde naar de Grote of Sint-Jacobskerk. De stad is gevuld met dagjesmensen, terrasliefhebbers en windowshoppers. Het is het Paasweekeinde: er rijden museumtrams, rond de Hofvijver is een markt en op het Malieveld is de voorjaarskermis begonnen.
Den Haag bruist. Van ideeën en door maagzuurtabletten
De zon straalt, en ik voel mijn livhg verbrande gezicht. En de voorjaarskilometers voel ik in mijn voeten. Ik sluit af met het zicht op Nieuw Den Haag Centraal. Het gebied rondom het centraal station ligt al jaren op de schop, soms met wilde ideeën die niet worden uitgevoerd, soms met mislukte projecten die als ‘Nieuw Babylon’ nieuw leven ingeblazen krijgt.
Wordt het Koningin Julianaplein voor het station bebouwd met 400 woningen en een stadshal? Komt er een ‘The Hague Grand Central? Wat komt er op de plek van de Koninklijke Bibliotheek (spoiler: dit loopt al jaaaaren)? En hoe lang blijft de Tweede Kamer tijdelijk gehuisvest op de Apenrots – het voormalige ministerie van Buitenlandse Zaken (vertraging 3 april 2023: 2 jaar)?
Den Haag bruist hier. Of zijn het ambtelijke oprispingen waarbij een maagtablet beter werkt?
Routedetails
Wandeling
Den Haag-Kijkduin – Den Haag Centraal (via Oud Eik en Duinen)
Afstand
11 km
Kenmerken
Bos en duinmeer. Vooroorlogse stadswoningen. Centrum. Nieuwbouw.
Plaatsen
Den Haag
OV start
Den Haag-Kijkduin bus 23,24 of 26
OV eind
Station Den Haag Centraal (NS, HTM, Randstadrail (R-net), EBS, Arriva, Flixbus