Kardinaal Eijk en de media. Het blijft een melodramatisch toneelstuk. Gisteren onderbrak zijn woordvoerder tot tweemaal toe een belangrijk televisie-interview: hoe dodelijk wil je het hebben?
De aanleiding van het gesprek, gisteravond in Nieuwsuur, zijn de protesten tegen kerksluitingen in het aartsbisdom. Door de gezinssynoden bestaat bovendien veel aandacht voor homoseksualiteit en de kerk.
Het interview is bijzonder. Zo vaak krijgen journalisten de kans niet om de kardinaal te spreken. De meeste interviewverzoeken zijn in het verleden afgewezen. Hij adviseerde zelfs zijn collega-bisschoppen de pers te mijden. Het is pas van de laatste maanden – sinds Bezield Verband – dat aartsbisschop Eijk actief de pers te woord staat.
In de loop van het gesprek vraagt Twan Huys naar twee uitspraken van de aartsbisschop uit het verleden. In beide gevallen onderbreekt woordvoerder van het bisdom Roland Enthoven de interviewer. Kijk 1 minuut mee:
Een dramatische en pijnlijke passage die de kardinaal naar beneden haalt. De vraag is wat maakt dat dit gebeurt.
De geïnterviewde: kardinaal Eijk
Ten eerste het perspectief van kardinaal Eijk. Hij stemde in met het televisie-interview en heeft zich erop voorbereid. Hij weigert bewust commentaar op een voorspelbare vraag.
Geen commentaar geven is dodelijk. If you can’t stand the heat, stay out of the kitchen. Dat weet iedere journalist en iedere goed voorbereide geïnterviewde.
In een interview komen allerlei vragen voorbij. Ook provocatieve vragen komen voor. Het doel is om iemand uit zijn tent te lokken en nieuws te scoren. Accepteer dat. Dan de kalmte bewaren en ontspannen corrigeren of je standpunt benadrukken, is krachtiger. Zo win je het spel.
Aartsbisschop Eijk had de provocatie bijvoorbeeld met een wedervraag kunnen beantwoorden:
– “Ik begrijp u niet goed. Doelt u op mijn collegetraktaten van alweer ruim 20 jaar geleden?”
– “Wilt u weten wat de Kerk leert over homoseksualiteit en hoe de kerk in de praktijk omgaat met homo’s?”
Of hij had een positieve soundbite kunnen geven:
– “Met paus Franciscus zeg ik dat niemand in de kerk homo’s veroordeelt.” (en daarna komt er een doorvraag, of de kans om de kerkelijke leer toe te lichten).
De tactiek van bridging is ook een optie. Dat betekent dat de vraag wordt beantwoord om gestuurd te worden naar het afgesproken onderwerp van de geïnterviewde, in dit geval kerksluitingen.
Bijzitter Enthoven
Dan is er het perspectief van de adviseur, de diocesane woordvoerder Enthoven. Een woordvoerder bereidt het gesprek voor, neemt de do’s en dont’s door met de televisiezender en prepareert de geïnterviewde.
Ingrijpen in het interview is zeer riskant. De cruciale vraag is waarom woordvoerder Roland Enthoven dat tot tweemaal deed. Hij weet immers journalisten ‘bijzitters’ niet waarderen. Dat kreeg hij dan ook in de montage als een boomerang terug.
Mogelijk – dat weten we niet – is afgesproken niet over homoseksualiteit te praten. Daarop wijst Enthovens opmerking ‘Dat is flauw, Twan’.
De interviewer Huys
Als Nieuwsuur i.c. Twan Huys zich niet aan die afspraken hield, is dat zeker flauw te noemen. Het rechtvaardigt het ingrijpen in het interview echter niet. Scenario’s in gespreksvoering vooraf bedenken, was verstandiger geweest (als ‘dit’ wordt gevraagd, antwoordt dan met ‘dat’; als ‘zo’ wordt gevraagd, antwoordt dan met ‘zus’).
Hoe zit het met de rol van Twan Huys? In de journalistieke code van Nieuwsuur staat dat zij geen gebruik maken van vervalsing of vervorming van beelden. De vraag is of de montage van de cruciale minuut van het gesprek daarmee in lijn is. Huys legt echter in het vervolg van de montage uit waarom en in welke context hij de vraag stelt. Wat tegen hem pleit is een bepaalde mate van vooringenomendheid die hij in een eerdere uitzending van Nieuwsuur over seksueel misbruik liet merken.
Kanonnenvoer
Overeind blijft: TV-programma’s houden ervan onmacht van kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders uit te vergroten. Een kardinaal die dan op voorspelbare vragen geen antwoord wil geven, is gefundenes fressen, kanonnenvoer, ontzettend voorspelbaar. Dat weet je als je eraan begint.
Bekijk de beelden eens terug zonder geluid. Je ziet de handen in de zakken van de woordvoerder op de achtergrond, de wegkijkende journalist, de kardinaal vanaf zijn rug gezien. Het demasqué is compleet en het interview verloren. Dat is wat er gisteravond is gebeurd. Het had voorkomen moeten worden.
Uitgeschreven passage
“Ik vraag het omdat u in een weliswaar grijs verleden heeft gezegd. “Homoseksualiteit is een neurotische ontwikkelingsstoornis. Homo’s zijn niet in staat tot liefde maar alleen tot wederzijdse zelfbevrediging. Bent u nog steeds op dat standpunt?”, vraagt de journalist.
Eijk wordt stil, draait zijn hoofd weg en kijkt zijn woordvoerder aan (buiten beeld). Die grijpt in.
Woordvoerder: “Twan, dat vind ik een beetje flauw”.
Voice-over: ‘En dan onderbreekt de woordvoerder het gesprek. De kardinaal wil niet ingaan op zijn eerder gedane uitspraken.’
Cut montage.
Nieuwe vraag journalist. “Paus Franciscus is tegen de doodstraf. U heeft in het verleden gezegd. De doodstraf tegen zware criminelen is aanvaardbaar. Vindt u dat nog steeds?”
Ingemonteerde reactie van de woordvoerder. “Nee, hier geldt hetzelfde voor, Twan. Kom nou toch.”
Gemonteerde stilte en beelden.
Nieuwe vraag Twan Huys: “Kijk, het probleem is van dit gesprek… Ik wil u graag vragen naar uw mening over zaken die binnen de katholieke kerk en onder uw gelovigen spelen. Die een rol spelen. We hebben het over de sluiting van kerken, maar die komt ergens vandaan. En die heeft zegt u te maken met de secularisering van het land en het feit dat mensen individualistisch zijn geworden. Mijn vraag aan u is: Kan het ook te maken hebben met de boodschap van u en van de kerk.”
De kardinaal: “Nee. Dat wordt vaak gezegd he, als de kerk nou maar de boodschap wat rekkelijker zou maken, dan zou ze meer leden behouden. Maar dan zou bij wijze van spreken de Anglicaanse kerk vol moeten zitten. De Anglicaanse kerk heeft hele ruime standpunten ingenomen op allerlei vlak en uiteindelijk is dat een kerk die voor een groot deel is leeggelopen. Dus als we denken dat we het daarvan moeten hebben, dan zijn we op de verkeerde weg. Wij moeten vasthouden aan de waarheid die Christus ons heeft geopenbaard.”
En het gesprek gaat verder.
(bron: videocitaat en screenshot zijn van NOS/Nieuwsuur)