Sociale netwerksites als Facebook en Twitter zorgen dagelijks voor nieuws. Doordat sociale media snel en kort zijn, valt er soms ook wat om. Sociale media gebruiken volgens de werken van barmhartigheid geeft veel positieve mogelijkheden.
Miljoenen mensen zijn via sociale media aan elkaar verbonden en delen lief en leed. Niet voor niets wordt ‘gaan waar de mensen zijn’ als zinssnede gebruikt om mensen te bereiken. Sociale media zijn bron om mensen met elkaar en met God te verbinden. En waar mensen elkaar loslaten en verlaten. Liken en unliken.
Hoezeer Facebook en Twitter voor miljoenen Nederlanders een wekelijkse zo niet dagelijkse realiteit is, zitten we in een fase waarin we zoeken naar omgangsvormen met je naaste. En die naaste is nu je buurman die 1 of 1.000 kilometer verderop kan zitten.
De bron van de ‘traditionele’ werken van barmhartigheid is het evangelie van Mattheüs, als de bokken van de schapen worden gescheiden en de evangelist verhaalt over de barmhartigheid, eindigend met de verzekering van Christus: “Ik verzeker jullie, alles wat je voor één van deze minste broeders van Mij hebt gedaan, heb je voor Mij gedaan.” (Mt. 25,40).
Het gaat Mattheüs om ‘fysieke’ werken van barmhartigheid, gericht op het welzijn van de naaste. In de Middeleeuwen zijn de ‘geestelijke’ werken van barmhartigheid uitgewerkt die gericht zijn op de zielzorg van de medemens.
Digitale werken van barmhartigheid
In de mediacultuur van de 21e eeuw past een vervolg: de digitale werken van barmhartigheid. Die virtuele wereld is soms zo anders hoe we met elkaar omgaan en hoe mensen met het medium omgaat, dat een andere benadering van de werken past.
We kunnen daarbij aansluiting vinden bij de Summa Theologia van Thomas van Aquino. De grote theoloog zegt daarin dat barmhartigheid gevoelsmatig medelijden is en tegelijkertijd een daadwerkelijk handelen insluit. Meeleven is niet genoeg: naast iemand in de put staan en met de handen uit de mouwen bemoedigen is een noodzaak.
Voor mij zijn digitale werken van barmhartigheid het bieden van een luisterend oor, mensen toejuichen om hun inspiratie aan anderen door te geven en door verder te reiken. Het ‘liken’ van een bericht is daarbij een eerste stap op weg naar een respectvolle en bemoedigende relatie die minimaal online start. Je kunt mensen die in de put zitten steun geven. Mensen die vragen hebben, raad bieden. En mensen die verslaafd zijn, verwijzingen naar professionele hulp. De wereld is een groot netwerk geworden, zodat digitale werken van barmhartigheid zeer aanvullend kunnen werken. Je naaste kan sneller worden geholpen, mensen kunnen worden geactiveerd om anderen te helpen.
Waar mensen zijn, daar is barmhartigheid aanwezig of nodig om aan te bieden. Iedere post, iedere foto kan de aanzet zijn tot een nieuwe ontmoeting.
Ik merk in mijn dagelijkse praktijk als trainer/adviseur online communicatie, dat er sceptici zijn over dit alledaagse digitaal gedrag. Zo van: Wat voor zin heeft het om te laten weten wat iemand heeft gegeten? Ik maak dan graag de vergelijking met opmerkingen van medereizigers die je in de trein hoort: je hebt er feitelijk niets aan, maar je hoeft je je er niet aan te storen. En het kan ook een aanknopingspunt zijn tot een ontmoeting.
Wat je erin stopt, komt er ook uit.
Laat ik een paar recente voorbeelden op Facebook bespreken. Facebook is het grootste sociale netwerk waar het merendeel van alle Nederlanders ouder dan 18 jaar actief is. Het netwerk biedt volop kansen om werken van digitale barmhartigheid toe te passen.
Ik zag de afgelopen tijd bijvoorbeeld: de troost van een weduwe bij het horen van muziek, de pijn van een lesbische vrouw over de gezinssynode, het geluk van een man bij de geboorte van zijn nichtje, de pijn van een gezin van wie hun zoontje sinds kort diabetes heeft. De onvrede van iemand die haar baan was verloren. En de zorg die mensen hadden voor iemand op de intensive care na een zeer ernstig ongeluk.
Facebook is dan niet oppervlakkig, tenzij je je betrokkenheid zelf oppervlakkig houdt. Met hen meeleven en in actie komen: door een bericht te sturen, hulp aan te bieden of even te laten weten dat je er bent zijn eenvoudige digitale werken van barmhartigheid. Dan kan zowel in het openbaar, of je kunt ervoor kiezen in een privéberichtje een hart onder de riem te steken, iemand geluk te wensen of in het geluk van de ander te delen.
Ik ben als trainer en adviseur online communicatie werkzaam. Nu ben ik geen pastoraal werker noch diaconale professional. Een professional in de zorg zou in een dergelijk contact veel verder kunnen gaan dan ik: een digitaal gesprek over zingeving, relaties en overlijden is niet uit te sluiten als het vertrouwen er is.
Van verschillende priesters, dominees en pw’ers hoor ik, dat hun ‘digitale presentie’ helpt voor mensen die in de put zitten. Ze zijn een klankbord of digitale vraagbaak. Twitter is laagdrempelig en een berichtje of een vraag is snel gesteld. Pw’ers kunnen geestelijke bijstand geven aan mensen die met levensvragen zitten. Of als digitale buurtwerker aanwezig zijn en samen te zoeken naar nieuwe wegen.
Daarbij kunnen naast de concrete werken van barmhartigheid de aloude kardinale deugden in houding constructief zijn.
Doordat sociale media snel en kort zijn, valt er soms ook wat om. Ze zijn niet voor ieder doel geschikt. Het Evangelie volgens Twitter bestaat daardoor niet: twitteren volgens de werken van barmhartigheid een reële kans.
(dit artikel is een aanpassing van een eerdere bijdrage aan Diaconie & Parochie)