Als mensen mij vragen hoe kerk en internet er over 10 jaar eruit ziet, dan zeg ik dat in 2025 het ‘Internet of Things’ (‘Het internet der dingen’) dé technologische factor van betekenis is geworden. Tijd voor een verkenning van mogelijkheden voor het Internet of Things en de kerk.
Internet of Things
Het ‘Internet of Things’ (kortweg IOT) is de beweging die denkt dat na het tijdperk van netwerken tussen mensen nu netwerken van apparaten ontstaan. Internet verbindt zich ook aan apparaten. Elk apparaat kan met een ander apparaat communiceren. Internet wordt bovendien net zo dagelijks als elektriciteit. We staan nog maar aan het begin van dat tijdperk. Een paar voorbeelden:
- De koelkast raakt leeg en kan zelfstandig de gewenste voorraad bestellen. Dezelfde avond komt de bezorgservice van AH jouw boodschappen afleveren.
- Het is druk op de weg en je bent op weg naar Schiphol. De file-database geeft door aan Schiphol, dat er 50 mensen voor jouw vlucht later komen. Dus wordt dat je vluchtschema aangepast. Iedereen kan zijn vliegtuig halen en niemand hoeft om te boeken.
- Je gaat naar je tandarts. Die leest zijn systeem uit en ziet dat je de afgelopen maanden je elektronische tandenborstel per poetsbeurt maar 30 seconden hebt gebruikt. Dat wordt dus een afspraak met de mondhygiëniste.
- En nog eentje, fraai in beeld gebracht:
John Chambers van Cisco verwacht dat de economische waarde van IOT tot 2020 oploopt tot 19 duizend miljard dollar. (Cisco omschrijft IOT trouwens als ‘Internet of Everything’.) Daar kan best wat spirituele waarde aan worden toegevoegd.
Internet of Things en de kerk
De tijd om na te denken over de Internet of Things en de kerk is aangebroken. In het buitenland zijn ze verder dan wij:
- In 2011 schreef Gordon Marcy van ‘Christian Media 2.0’ een blog getiteld ‘Is the Church ready for the ‘Internet of Things’? Hij geeft daarin vier perspectieven hoe christenen met het evangelie kunnen omgaan in het IoT-tijdperk (nabijheid, interpretatie, illustratie en belang van het evangelie).
- Een interessante bijdrage is van de Zwitser Roger Schmidt in maart 2014. Op de website ‘The European Christian Internet Conference’ wordt beschreven hoe hij ziet dat de lokale kerk zich tot para-lokale kerk ontwikkelt.
- In juni 2014 schreef software-analist Leah Merill van Capterra ‘Churches in 2024: how technology will enhance mission’ Daarin trekt ze een harde conclusie: “Voor kerken betekent dat het niet-hebben van een online aanwezigheid uiteindelijk zal leiden tot een enorme strijd – in feite kunnen diensten en preken allemaal verhuizen naar een digitale vorm, waardoor de traditionele vorm van kerk tot minder en minder de norm worden.”
Soortgelijke beelden schetste ik zelf tijdens Kerk2013 in november vorig jaar: de verder gaande technologisering en mediatisering van de samenleving zorgen ervoor dat het ‘in’ of ‘out’ is: je gaat met de stroom mee naar een globale, tijd- en plaatsonafhankelijke kerk, of je verdwijnt als kerk.
In Nederland is het alleen Wouter van der Toorn die een blog schreef over het Internet der Dingen en de kerk. Voor zover ik weet is dit de enige blogpost in het Nederlandse taalgebied over IOT en de kerk geweest. “Stel dat je automatisch mensen kan herkennen? En ze zou kunnen voorzien van wat ze nodig hebben op dat moment aan hulp. Of dat we eenvoudig onze spullen konden delen omdat we hebben gedeeld wie welk apparaat beschikbaar heeft,” suggereert Wouter in algemene zin.
Wat doet de kerk in 2034 met de Internet of Things?
Wat kan verder stroomopwaarts ‘The Internet of Things’ voor de kerk betekenen? De kerk ging zo’n tien jaar na de opkomst van social media deze internetontwikkeling als gewoon zien. Stel als de adoptie van IOT ook zo’n tien jaar later op gang komt: Wat gebeurt er dan in 2034?
Ik noem twaalf voorbeelden die mijns inziens kunnen ontstaan.
Voorbeeld 1: Bijbel en Internet of Things
De bijbel is het heilige boek in alle christelijke kerken. In 2034 bekijkt een voorganger, priester of dominee de bijbel op zijn digitale kansel of ambo (zie voorbeeld 11). Automatisch wordt bij de kerkgangers op hun smartphone, iwatch of op hun Google bril de juiste bijbelpassage zichtbaar. Er is geen beamteam meer nodig. Er is geen kopieermachine voor de liturgieboekjes nodig. Hetzelfde kan natuurlijk met liedbundels: geen ouderwetse borden meer of omroepingen, je krijgt het gelijk voor je neus zodat je kunt meezingen en meebidden. De hele dienst kan trouwens ook, die ja dan thuis weer kunt opslaan: zowel tekst, audio, foto’s en video in de vorm die je wilt.
Voorbeeld 2: Koude kerk
In tijden dat mensen verkouden zijn, hoor je veel gekuch in de kerk. In 2034 wordt het gekuch opgevangen door geluidssensoren die zelf doorgeven aan de verwarmingsinstallatie dat de temperatuur in de kerk wat omhoog moet.
Voorbeeld 3: Kerkklokken
Stel het is zondag, de kerkviering begint over een half uur. Thuis of onderweg checken mensen hun sociale netwerk (Facebook, of een opvolger ervan) binnen een straal van 10 kilometer van het kerkgebouw. Zodra er meer dan 20 mensen inloggen, gaan de kerkklokken luiden om hen er extra op te wijzen dat de viering start. Het kan natuurlijk ook dat je wekker weet hoe laat je wakker moet worden, om op tijd in de kerk te zijn. Kerkklokken vind ik veel leuker dan mijn wekker.
Voorbeeld 4: Ringleiding
Een ringleiding zet een audiosignaal om in een elektromagnetisch veld. Mensen met een hoorapparaat (of implantaat) kunnen binnen dit veld het signaal opvangen. Je moet nu nog zelf het volume instellen, of de ringleiding inschakelen. Met IOT gebeurt dit allemaal automatisch. De ringleiding en het hoorapparaat communiceren direct met elkaar om zichzelf in te schakelen. Zie ook: voorbeeld 12.
Voorbeeld 5: Evangelisatie
In 2034 zijn veel apparaten aan elkaar verbonden. Uitvoerende apparaten worden communicatieplatformen. Dat betekent dat het evangelie met iedereen, op ieder moment kan worden gedeeld. Dat kan via educatieve apps in je auto, afgestemd op de afstand die je dagelijks aflegt in het woon-werkverkeer, uiteraard gepersonaliseerd. Dat kan ook via billboards langs de kant van de weg die gepersonaliseerde boodschappen doorgeven voor die automobilisten die sensitief zijn (of aan het worden zijn) voor het geloof.
Voorbeeld 6: Catechese
Je leest braaf iedere dag in de bijbel. Maar er kunnen ook tijden zijn, dat je dat niet doet. Je bijbelapp geeft door hoe vaak, hoe lang en welke passages je leest. Je bijbelleesclub, pastoor of leider van een catechesegroep ziet dat en kan zo inspringen op jouw situatie.
Voorbeeld 7: Kinderen in de kerk
Een zevende voorbeeld betreft kinderen in de kerk. Het is erg handig dat je vooraf weet hoeveel kinderen er komen: voor de opvang, de kindernevendienst of whatever. Een kerkelijk systeem kan uitlezen hoeveel ouders met kinderen op weg zijn naar de kerk, hoe lang het duurt voordat ze er zijn. Dat stelt de kerk in staat om het aantal vrijwilligers voor de opvang van de kinderen te organiseren. Meer kinderen onderweg, dan een extra backup.
Voorbeeld 8: Wearables
Traditioneel is het kerkgebouw het centrum van geloof. De ‘wearable economy’ verandert dit. Het centrum van geloof wordt je smartphone, je smartwatch of je slimme bril. Daar kan je dezelfde info krijgen als op je pc of laptop, maar dat is in 2034 uit te breiden naar directe toegang tot vieringen, preken, ontmoetingen en gesprekken met gemeenteleden of (mede)parochianen. De toegang tot, opslaan van en delen van spiritualiteit en geestelijk leven verlaat het gebouw. Een ‘wearable kerkdienst’ kan op die manier plaats- en tijdonafhankelijk gebeuren. Augmented reality and IOT gecombineerd.
Voorbeeld 9: Draadloze kerken
Een idee van draadloze kerken sluit daarbij aan. Een ander voorbeeld dat het centrum van geloof zich verplaatst van het stenen kerkgebouw naar een digitale wereld is het ontstaan van ‘satellietkerken’. In plaats van een fysiek kerkgebouw , maak je deel uit van een digitale parochie. Het hele parochieleven draag je bij je, in welke stad of dorp je ook bent of woont. Verhuis je naar de andere kant van het land, dan blijf je bij dezelfde parochie of gemeente. Alle data draag je immers bij je om de dezelfde diensten, dezelfde pastoor, dezelfde rituelen en dezelfde mensen te kunnen blijven volgen en ontmoeten. Digitaal danwel op de plekken die mensen zelf organiseren. In een bos, bij een Mariakapel of bij de IKEA.
Dit proces kan zich versnellen onder invloed van de schaalvergroting van parochies en het sluiten van kerken, overal in onze streken. Het zou zelfs een oplossing kunnen zijn!
Voorbeeld 10: Interconnected kerken
Nu nog staan kerken in digitale zin erg op zichzelf. Ze zijn hooguit verbonden door linkjes van de ene naar de andere websites. Of via connecties op Facebook en Twitter. In 2034 is dat anders. Daarin bestaat een systeem van kerken die digitaal aan elkaar verbonden zijn. Daardoor kunnen diensten en activiteiten beter op elkaar en op kerkgangers zijn afgestemd. Bij de megakerken in Barneveld zijn dan geen files meer omdat kerkgangers al voordat ze de deur uitgaan, horen dat de ene kerk vol zit en in een nabijgelegen kerk nog plaats is. Of kerkgangers zetten hun TomTom aan en die dirigeert hen naar de kerk waar ze qua liturgie of preekinhoud het beste naar toe kunnen gaan.
Deze ‘interconnected churches’ maken uiteraard deel uit van een Smart City of een hyperlokale community.
Voorbeeld 11: Diaconaal verbonden
Christenen zijn niet alleen in de kerk actief, maar ook daarbuiten. Bijvoorbeeld in de zorg om de medemens. In 2034 is het heel gewoon dat we automatisch te horen krijgt als iemand in nood is, als iemand geholpen wordt. Als iemand op de bank in het rood komt te staan, dan krijgt een lokale caritasinstelling een seintje om bij te springen. Of als iemand lang bedlegerig is, dat een automatische notificatie naar de agenda van de priester wordt gestuurd om langs te komen. Of smartwatches zijn aan elkaar verbonden, die elkaar kunnen zien. Zo kunnen lokaties en agenda’s worden gesynchroniseerd om elkaar te ontmoeten. Er zijn talloze combinaties te maken waarin apparaten ervoor zorgen dat mensen dichter bij elkaar komen te staan.
Voorbeeld 12: Interactieve kerkbanken
We gaan een ‘schermloos’ tijdperk in. Alles van glas kan data representeren. Ik zie voor mij dat in 2034 de eerste voorbeelden er zijn van interactieve kerkbanken. Het hout gaat de kerk uit en wordt vervangen door glas. Op de glasplaat kun je de dienst volgen. In beeld, met teksten, met verwijzingen, met gebedsintenties. Er is een mogelijkheid om voor anderstaligen een ondertiteling te krijgen. Je kunt via het glas de website zien, en je aanmelden voor activiteiten, of als vrijwilliger. Uiteraard kun je ook berichten sturen naar de voorganger, of naar andere kerkgangers. Allemaal vanuit de interactieve kerkbank. (Soortgelijk kun je dan ook denken aan glazen kansels of ambo’s, die nu al van glas kunnen zijn en die de predikant, lector of priester van dienst kan zijn)
Kijk eens wat je allemaal met glas kunt doen en wat (een) hout(en kerkbank) niet kan:
Vrije gedachten
Ik heb gewoon eens op een vrije zaterdagmorgen mijn gedachten de vrije loop gelaten over de mogelijkheden van het Internet of Things en de kerk. De kerk als embedded system, zeg maar. Hierboven las je het resultaat. Klinkt dit futuristisch in je oren? Dat mag. Problemen met de privacy? Zeker, maar privacy is een mentale blokkade, die overigens niet te onderschatten is. Of je IOT kunt negeren als kerk? Nee, nee, en nog eens nee.
Kijk tot slot eens waar Cisco gisteren en vandaag al mee bezig is, en bedenk dan wat de kerk hiermee kan doen. Tomorrow starts here.