Het lijkt een niet alledaagse combinatie: Kunstmatige intelligentie (afgekort tot AI “Artificial Intelligence”) en het katholiek geloof. Voor tech-watchers ligt dat anders. Het Vaticaan bestudeert technologische ontwikkelingen al jaren nauwgezet in het academische discours van de digitale transformatie van onze maatschappij. Ze juicht technologisch ontwikkeling toe én waarschuwt voor eventuele negatieve gevolgen voor de mens.
door Eric van den Berg
Zoals vaker loopt de rooms-katholieke kerk als institutioneel geloof voorop in het waarderen van, stimuleren van en waarschuwen over de gevolgen van opkomende technologieën. Dat was al zo met de radio, twintig jaar geleden met het internet en nu ook met nieuwste technologie als kunstmatige intelligentie of robotisering.
Want ga maar na. Gaan we met AI op de stoel van God zitten en worden we zelf Schepper? Niet zozeer van ‘hemel en aarde’, maar wel van ‘al wat leeft’. We kunnen immers leven ontwerpen, bijsturen, beëindigen en niet alleen op traditionele manier maar ook aan de hand van biometrie, algoritmen, big data en gezichtsherkenning of in de vorm van zelflerende robots. We gaan meer dan ooit samenwerken met kunstmatig intelligente ‘wezens’ die we zelf op de wereld zetten. De vraag wat die technologie met de mens doet, is uiterst relevant en daarom is het goed nieuws dat het Vaticaan – anders dan andere religies – aan dit debat een prominente bijdrage levert.
Op 28 februari publiceerde de Pauselijke Academie voor het Leven het document ‘Rome Call for AI Ethics’. De Academie bepleit in dit document ethische principes die al bij het ontwerp van nieuwe technologie worden ingesloten.
Principes van ‘goede kunstmatige intelligentie’
Zij vindt bijvoorbeeld dat ieder AI-systeem zo moet worden ontworpen en gebouwd dat zij mensen en hun directe omgeving dient én beschermt. Robots mogen zich nooit tegen de mensheid keren. Alleen op die manier kunnen mensen – indachtig artikel 1 van de Universele Rechten van de Mens – zichzelf volledig blijven ontplooien.
Dat betekent volgens de Pauselijke Academie dat algoritmen mensen niet mogen uitsluiten op basis van taal, sekse, huidskleur, religie of politieke opvatting. AI mag niets of niemand discrimineren. In de praktijk zien we wel anders, helaas.
Kunstmatige intelligentie mag ook niet worden aangewend om kwetsbaren in de samenleving te onderdrukken of negatief te beïnvloeden – denk aan armen of lagere sociale klassen, mensen die niet (goed) kunnen lezen of die een fysieke beperking hebben. AI moet inclusief zijn.
En daarbij educatief: als AI ondersteunend kan werken zodat jongeren én ouderen in de maatschappij ‘meekomen’ en niet achterblijven, is het een goede ontwikkeling.
Bovendien moet AI veilig zijn en zo werken dat het de privacy van mensen respecteert en bewaakt.
Dit vraagt morele verantwoordelijkheid van de makers – innovatieve tech-bedrijven én overheden – bij het toepassen van AI. Het Vaticaan is niet de enige die opkomt voor kansen én waarschuwt voor negatieve gevolgen van AI. Ook Tesla-baas Elon Musk waarschuwt voor de opkomst van superintelligentie. Het zou zelfs het einde van de mensheid kunnen betekenen, aldus Musk.
Spirituele vraag
Onder deze principes zit een relevante spirituele vraag, die niet expliciet wordt benoemd in het Vaticaanse document. Kunnen robots straks ook een rol spelen in het geloof? Want er zijn al theomorfe robots (robots die zo zijn vormgegevens dat ze iets goddelijks vertegenwoordigen): er is de robotpriester Mindar en zo komen er ongetwijfeld meer religieuze robots. Hoe verhouden die robots zich straks tot onze priesters van vlees en bloed?
Je denkt misschien: zo’n vaart zal het nooit lopen. Echter, thrillerauteurs als Steven James vinden dat robots moeten worden toegelaten tot het ‘goddelijke domein’. “Godsdienstvrijheid is niet alleen voorbehouden aan mensen,” zegt de auteur in The New York Times.
Het is goed dat het Vaticaan een rol speelt in het debat over de invloed van robots en de daarmee gepaard gaande kunstmatige intelligentie. Ik zie uit naar een eerste ‘Code of Ethics’ als er katholieke priesterrobots worden ontworpen.