Vorig jaar – tussen de nazomer en herfstvakantie – liep ik voor het eerst een langeafstandswandeling. Ik begon, zonder enige pretentie, bij de Scheveningse Pier en eindigde uiteindelijk over de Duitse grens in Bad Bentheim. Daarna werd het kouder en natter en begon mijn wandelwinterslaap. Een tijd om plannen te maken voor het nieuwe wandelseizoen. Gisteren begon ik aan een lange wandeling langs de Hollandse kusten.
Vorig jaar volgde ik vrij strict de LAW-route van het Marskramerpad.m met dank aan een boekje van Wandelnet. Dit jaar volg ik het Nederlands Kustpad, maar niet strict: ik koop geen boekje, ik let niet op de rood-witte paaltjes of de voorgestelde afstanden per etappe. Nee, ik volg waar mijn voeten mij brengen. Groot voordeel: je kunt nooit verkeerd lopen noch verdwalen en betere verbindingen naar het beginpunt of vanaf het eindpunt. Je kunt letterlijk alle richtingen op, zoals dit bord in Hoek van Holland al aangeeft.
Vorig jaar liep ik van west naar oost. Dit jaar wil ik van zuid naar noord.
Lopen langs de Hollandse kusten en wie weet waar ik eindig: Den Helder? De Afsluitdijk? Of zelfs eroverheen naar Friesland en/of Groningen?
De Hollandse kusten zitten diep in de Nederlandse identiteit. We duiken op de eerste dag van het jaar met een oranje Unox-muts op de Noordzee in. In de lente en herfst, met flinke wind, zijn de kusten aantrekkelijk voor surfers. De Noordzee biedt verkoeling tijdens hete zomers of er zijn vuurwerkshows. Of we zoeken naar economisch gewin op zee: van visserij tot windenergie. We bezingen de kust, de zee, het strand en badplaatsen.
Maar het kustgebied is ook een vijand: zonder goede kustverdediging verdwijnt het grootste deel van het land. Dat vraagt om verdediging en leverde baanbrekende innovaties op als de zeeweringen (Hondsbossche Zeewering), stormvloedkeringen (Deltawerken, Maeslantkering), zeesluizen (IJmuiden), dammen en dijken (Afsluitdijk) en nieuw veroverd land voor economie (de Maasvlakte) of natuur door zandsuppletie (het DeltaDuin als gloednieuw schiereiland). Die ingrepen geven ons wereldwijd faam en ontzag.
Kustverdediging is er ook tegen vijanden uit het verleden, met vier Engels-Nederlandse Oorlogen uit de 17e eeuw met beroemde zeeslagen aan beide kanten van de Noordzee, van Dover tot Ter Heijde.
De kustgebieden zijn boeiend en rijk. Ze zijn vol wonderen. Wandelen langs de kust – over strand, door duinen of nabijgelegen streken – is een wandeling van de Nederlandse identiteit. Het ingrijpen van de natuur (denk aan het stijgen van de zeespiegel en andere ecologische ontwikkelingen) versus de gevolgen van menselijk invloed (verontreiniging, klimaatverandering, offshore-activiteiten). Ik ben benieuwd wat dit jaar gaat brengen.
Ik begin bij het bus/metrostation Hoek van Holland Haven. De plek waar de veerboten naar Engeland varen. Iedere dag varen twee ferries naar de overkant. Overdag de ‘Stena Hollandica’, ’s nachts de ‘Stena Brittanica’.
Het is een waaiierige lentedag, deze eerste etappe: windkracht 6 zuid-westenwind, 13 graden en een lentezon. De eerste wandeletappe van 2023: van Hoek van Holland, via de Zandmotor, naar Kijkduin. , een geschatte afstand van pakweg 18 kilometer.
Hoek van Holland
Hoek van Holland was tot in de 19e eeuw een grote zandplaat in de monding van de Maas. Een plek die aan de grillen van de natuur was overgeleverd. De haven van Rotterdam wilde de vaargeul verbeteren om de sterke groei van de doorvoer tussen Duitsland en Engeland te faciliteren. De Nieuwe Waterweg werd ter hoogte van de Hoek aangelegd in 1872 door de zandplaat en duinen te doorklieven. Daarmee ontstond een betere verbinding tussen Rotterdam en de Noordzee. Grotere schepen hoefden niet meer om te varen via Dordrecht, want ook het eerder gegraven Voorns Kanaal was al snel onvoldoende.
Ten noorden van de Nieuwe Waterweg groeide het kleine dorp Hoek van Holland. Ten zuiden verloor de natuur van de economie: het vogelreservaat De Beer – dat ook bekend stond als de ‘Hoek van Holland’ werd opgeofferd aan Europoort en de latere tweede Maasvlakte. Saillant is dat de uitvoering om een stuk natuur weer terug te geven, ‘Natuurcompensatie Voordelta‘, veertien jaar na de aanleg van de Tweede Maasvlakte nog niet is gerealiseerd. In november 2022 winnen zeven natuurorganisaties een rechtszaak: Christianne van der Walle, minister voor Natuur en Stikstof, moet met een beter plan komen voor de verloren gegane natuur.
Ik loop vanaf het busstation grotendeels langs het spoor naar de kust. Nu ja, spoor: inmiddels is de Hoekse Lijn – het tracé Rotterdam – Schiedam – Maassluis – Hoek van Holland – sinds 2017 een metrolijn van de RET met de nodige problemen. Het laatste stukje naar Hoek van Holland Strand rijdt nog niet. Het futuristische metrostation aan het Zeeplein ligt klaar om strandgasten te gaan ontvangen: de eerste metro rijdt vanaf 31 maart 2023, 2,5 jaar later dan gepland.
Ik loop langs de vloedlijn noordwaarts voor een lange strandwandeling. Het waait hard en het zand stuift langs mij heen over het strand. De wolken vliegen voorbij. Meeuwen en duiven hebben moeite tegen de wind in te waaien. Aalscholvers hebben er door de bouw van hun langgerekte lichaam geen last van.
Onderweg vind ik een tennisbal. Ik schop ertegen en zie het wonder van de natuur. Het balletje rond en rond door en is amper bij te houden. Het rolt door kuiltjes tot het aan de vloedlijn stil ligt. Ik besluit tot een klein experiment: hoever kan een tennisbal met 1 schop ertegen rollen bij windkracht 6. Ik leg het balletje verder van de vloedlijn, en geef een lichte schop. En daar rolt hij weer, meter na meter door en door. Ik tel het aantal stappen. 10, 20, 30, 50, 100, 200….. 700… 1000…eroverheen tot het stopt in een kuiltje met zeewater.
Meeuwen en kitesurfers maken gretig gebruik van de wind. Ik lunch bij beach house ‘The Coast’ ter hoogte van Monster, een van de strandtenten die het hele jaar geopend. Ten noorden van The Coast begint de Zandmotor. De Zandmotor is een experimentele kunstmatige zandbank van 70 miljoen euro waarmee Rijkswaterstaat en de provincie Zuid-Holland aan kustbeheer doet om te ‘bouwen met de natuur’ bij Ter Heijde. Want hier is de kustverdediging het zwakst van geheel Nederland.
Battle of Scheveningen / Battle of Texel / Slag bij Ter Heijde
Ter Heijde is vooral bekend door de beroemde driedaagse zeeslag in augustus 1653 tussen de Engelsen en Nederlanders. Het is een van de zeeslagen tijdens de Eerste Engelse Oorlog. De Engelsen willen de dominante positie van de Republiek der Zevende Verenigde Nederlanden overnemen. Na de dood van Willem II (getrouwd met Maria Stuart, de oudste dochter van koning Charles I van Engeland) in 1650 kantelt de Engelse steun. De spanningen nemen toe, zeker nadat in 1651 de Britten de Akte van Navigatie uitvaardigen: Nederlanders mogen geen handelswaren uit de Engelse koloniën meer vervoeren. In de jaren daarna worden Nederlandse schepen vaker gevangen genomen.
De spanningen leiden tot de Eerste Engelse Oorlog met diverse zeeslagen aan beide kanten van de Noordze. De zeeslag bij Ter Heijde is de laatste waarbij 30 Nederlandse schepen vergingen, 1.600 zeelieden vonden de dood onder wie admiraal Maarten Tromp.
Terug naar de Zandmotor
De Zandmotor – DeltaDuin vind ik een mooiere naam – verandert van grootte door de natuurkrachten: getijdenstromingen en wind. Er is inmiddels een klein binnenmeer ontstaan dat veel kitesurfers trekt.
Voor een andere groep, archeologen, is de plek ook interessant. In het Weichselien (de laatste ijstijd van het pleistoceen) was dit deel van Noord-West Europa een grote vlakte waar mammoeten, paarden, wisenten en reuzenherten leefden. Omdat het nieuwe land bestaat uit zeezand van kilometers uit de kust (‘Doggerland’, het Atlantis van de Noordzee) zijn er prehistorische resten te vinden: van deze dieren als van de daar levende neanderthalers.
Ik heb dat geluk niet: geen vuursteen, geen botscherf, hooguit strandafval, schelpen en aangespoeld hout. De laatste kilometers geniet ik daarom maar van de kitesurfers, die hun board en kite onder controle houden en in de nieuw verworven baai over het water vliegen 🙂
Routedetails
Wandeling
Hoek van Holland – Den Haag-Kijkduin
Afstand
12 km
Kenmerken
Strand en zee. Nieuwe natuur.
Plaatsen
Hoek van Holland – Ter Heijde – Den Haag
OV start
RET-metrostation/EBS-busstation Hoek van Holland Haven
(of RET-metrostation Hoek van Holland Strand)
OV Eind
HTM-bussen 23, 24, 26