De personage kapitein Archibald Haddock in de strip Kuifje staat bekend om zijn uitgebreide repertoire aan krachttermen en scheldwoorden, niet zelden geuit na een slok Loch Lomond-whisky of een woedeaanval. Volgens striptekenaar en geestelijk vader Hergé was een vrouwelijke groenteboer de inspiratiebron om het bozige idioom in de stripverhalen van Kuifje te verwerken.
Er zijn vele Kuifje-drukken door de jaren heen verschenen. Krachttermen werden verwijderd, toegevoegd of verwijderd. In dit artikel analyseer ik de krachttermen van kapitein Haddock uit mijn eigen exemplaren.
Alle scheldwoorden op een rij
Op basis van mijn eigen edities heb ik een analyse en een lijst van het repertoire van kapitein Haddock aangelegd.
Hier vind je de exclusieve lijst met 385 unieke scheldwoorden die in totaal 769 worden geroepen in de negen verhalen dat kapitein Haddock furore maakt. Enkelvoudige en meervoudige scheldwoorden heb ik als 1 uniek scheldwoord gezien (zoals Ectoplasma/Ectoplasma’s of Kelderaar/Kelderaars)
Illegale uitgaven als ‘Een jonge reporter aan de rol’, ‘Kuifje in Zwitserland’ en ‘Kuifje in El Salvador’ vallen buiten deze lijst. Ook de filmedities ‘Kuifje en het Haaienmeer’, Kuifje en de blauwe sinaasappels en ‘Kuifje en het geheim van het Gulden Vlies’ heb ik niet opgenomen. De illegale edities kennen enkele krachttermen, die meestal zijn gekopieerd uit de serie. In ‘Een jonge reporter aan de rol’ ontbreken krachttermen en in ‘Kuifje in Zwitserland’ zijn enkele gekopieerde termen opgenomen. ‘Kuifje in El Salvador’ komt veelal niet verder dan algemene scheldwoorden als Klojo, Klootzak, Godgloeiende godverdomme en Vuile zak. Niet heel verheffend.
Ik heb mij dus beperkt tot de officiële uitgaven, vanaf Kuifje in het land van de Sovjets tot en met het onvoltooide Kuifje en de Alpha-kunst. Ik heb daarbij geen onderscheid gemaakt tussen krachttermen met of zonder !.
Scheldwoorden vóór Haddock
Voordat kapitein Haddock verschijnt, laat Herge zijn personages al krachttermen vallen. In de Sovjet-Unie roepen Russische politieagenten termen als: Duizend miljoen Knoeten (p. 41), Duizend miljard miljoen knoeten (p. 43) en Duizend miljard knoeten (p. 75). In Amerika schreeuwt een maffiabaas Duizend miljoen ananassen en in De Blauwe Lotus roept Mitsuhirato Duizend miljard samoeraïs (p. 25) en Duizend miljoen samoeraïs (p. 48). Soortgelijk exclameert generaal Alcazar in Het gebroken oor Honderd bommen nog aan toe! Het zijn vooruitverwijzingen van het meest bekende Duizend bommen en granaten! Daarover later meer.
De Krab met de Gulden Scharen
Kapitein Haddock verschijnt voor het eerst in ‘De krab met de gulden scharen’, het negende verhaal van De avonturen van Kuifje. Op pagina 22 roept kapitein Haddock ‘Lafaards!’ en enkele pagina’s verder (p.25) ‘Stijfkop’ . Echt los gaat hij op pagina 37 met 19 scheldwoorden als wraak op een berber-aanval:
Duinbewoners! Gehoornde slangen! Heidenen! Kamelen! Schorpioenen! Sukkels Turkse mutsen! Wildemannen! Zandhazen! Zandvlooien! Basji-Boezoek Coloradokever Gebakken sprinkhanen! Halve maan-rovers! Lafbekken! Spitsboeven! Uitgedroogde mummies! Woestijnvossen!
Wat een entree van de belangrijkste personage na Kuifje! Aan het eind van de Krab met de gulden scharen schiet Haddock opnieuw uit zijn slof:
Bandieten Afvallige! Boef! Mau-Mauer! Ronde-tafel-conferentiehouder! Slavenhandelaars! Vegetarier! Verraad! Vrijbuiters Wraak! Aapmens Gyroscoop! Hansworst! Kanaak! Kaper Kokosnoot! Koolhydraat! Menseneter Sluikhandelaar! Vogelverschrikker! Zeerover Zoöloog! Anakoloet Dropwater! Invertebraat! Maloot! Woesteling Zoeloe!
Duizend bommen en granaten!
De toon is gezet, het personage ingekleurd. Maar nog niet met de meest voorkomende uitroep ‘Duizend bommen (en granaten)’. Die krachtterm komt voor het eerst voor in het volgende album, De geheimzinnige ster op pagina 17. Uiteraard zijn ‘Duizend bommen’ (88x) en ‘duizend bommen en granaten’ (64x) de meest populaire. Maar het gaat door. ‘Duizend bommen en granaten’ komt in 29 varianten terug: de aantallen wisselen (van duizend tot honderd miljard), soorten munitie ook (bommen, granaten, bomgranaten, dondergranaten, bliksembommen en donderbomgranaten!). Daarmee varieert Hergé schier eindeloos:
| Duizend bommen | 88 |
| Duizend bommen en granaten | 64 |
| Duizend miljard bommen | 13 |
| Honderd miljard bliksembommen | 7 |
| Honderdduizend miljoen bommen en granaten | 7 |
| Honderdduizend bommen en granaten | 6 |
| Duizend miljoen bommen en granaten | 5 |
| Duizendmiljard bommen! | 5 |
| Honderdmiljard bliksembommen | 4 |
| Honderdduizend miljard bliksembommen | 3 |
| Duizend bomgranaten | 2 |
| Duizend dondergranaten | 2 |
| Duizend millioen bommen en granaten | 2 |
| Honderd duizend bommen en granaten | 2 |
| Honderd miljard bliksembommen en dondergranaten | 2 |
| Honderdduizend miljard bommen en granaten | 2 |
| Tienduizend miljard bliksembommen | 2 |
| Tienduizend miljard bliksembommen en dondergranaten | 2 |
| Duizend granaten | 1 |
| Duizend miljard bommen en granaten | 1 |
| Duizend miljard bliksembommen en dondergranaten | 1 |
| Duizend miljoen bommen | 1 |
| Duizend miljoen duizend miljard bommen en granaten | 1 |
| Duizend milliard donderbomgranaten | 1 |
| Duizend millioen | 1 |
| Duizend millioen granaatbommen en bomgranaten | 1 |
| Honderd miljard bommen | 1 |
| Tienduizend bommen en granaten | 1 |
| Twintigduizend bommen | 1 |
Kapitein Hadoque
De duizend bommen en andere krachttermen heeft hij van zijn voorvader, kapitein Hadoque. Hij verschijnt in Het Geheim van de Eenhoorn. Op pagina 16 komt uit zijn mond voor het eerst ‘Bommen en granaten’, iets later (pagina 20, 23 en 24) gevolgd door Mossel, Vat mosterdpap, De grote kraakvis mag me kraken (die Haddock zelf herhaalt in De Zonnetempel) en Ouwe zeeolifant.
De appel van niet ver van de boom. In De Zaak Zonnebloem en De Zonnetempel spreekt kapitein Haddock de meeste krachttermen, respectievelijk 77 of 75. Daarna volgen De schat van Scharlaken Rackham (69), Kuifje in Tibet (67), Cokes in Voorraad (64) en De Geheimzinnige Ster (53). Het gemiddelde per album is 44 krachttermen. Albums als Raket naar de Maan (16), Kuifje en de Picaro’s (15), Kuifje en het Zwarte Goud (15) en het onvoltooide album over de Alpha-kunst (7) zijn wat dat betreft erg bescheiden.
Verschillende domeinen
Haddock put zijn krachttermen uit verschillende domeinen. Als eerste is er het dierenrijk met woorden als Aardvarken (Kuifje en het Zwarte Goud), Adder (Vlucht 714), Duizendpoot (Het Geheim van de Eenhoorn), Kale Kerkuil (De Zonnetempel) of Zeeslang (Mannen op de Maan).
Er is ook een uitgebreid repertoire verwensingen als Stijfkop/Stijfhoofd, Studiehoofdjes, Autodidacten, Onnozele of Huisjesmelkers en Kaffer. Deze vallen in het niet door combinatie-verwensingen. Geweldig zijn in boterbloemvet gesmoorde weerwolf (Kuifje in Tibet), Imitatie-carnavals-Mussolini (Kuifje en de Picaro’s), Bende guanaoschachelaars (De Zonnetempel), Cyclopische Doodrijders (De Zaak Zonnebloem), Donderbomse knuppelfenomenen (De Zonnetempel), Driedubbelovergehaalde Alpiene kropdragers (De Schat van Scharlaken Rackham), Ongekamde merinosschapen (De Zonnetempel) of Mislukte handelaar in tweedehans vogelmest (Kuifje en de Picaro’s).
Van ’Bende’ en tot ‘Stuk’
Enkele keren wordt een krachtterm vooraf gegaan door een ander woord, zoals ‘Bende’ (augurken, bultezels, guanoschachelaars, lafbekken, menseneters, pluimezels en wildemannen), Drommelse (rondwandelende fonteinen, donderse Kanaken), Ellendige (gedierte, Karpaten-Papoea, migoe), Kleine (belhamel, feeks, tijgerin), Lelijke (baliekluivers, oude klapekster), Mislukte (infanteristen, handelaar in tweedehands vogelmest, koorddanser), Opgeblazen (blaaskaak, doedelzakken), Overgehaalde (kromstevens, zandvlooien), Schele (kaalkop, komkommers), Smerige (vuil donders beest, donderduivels land, beesten, leugenaar, muskieten, sluipmoordenaar), Stelletje (bavianen, dieven, schurken, uilskuikens, vetkevers, vrolijke kwanten, woestelingen, zwendelaars) of Stom stuk (analfabeet, ectoplasma, ornithorhynchus), Stuk (Basji-Boezoek, brontosaurus, ectoplasma, kannibaal, koolwaterextract, straalbulldozer, vliegenier van niemendal, uranium)
Vaak eenmalig gebruikt
Duizend bommen mag dan tientallen keren voorkomen, krachtig is dat veel scheldwoorden maar 1x worden gebruikt. Van de 769 krachttermen die ik aantrof, wordt bijna de helft (306) slechts 1x, 2x of 3x gebruikt (306x eenmalig, zoals Rolstoelterroristen, Ratelslangen en Tapijtenventer), 35x slechts tweemaal (zoals Bruten, Ellendeling of Sokkenlopers) en 17x slechts driemaal (zoals Anakoloet (in verschillende spellingsvormen), Dronkenlap, Kannibaal en Sukkel(s).).
Top 10 meest voorkomende scheldwoorden
Tot slot. Na ‘Duizend bommen’ en de hierboven genoemde varianten daarop, is dit de top 10 van scheldwoorden die Kapitein Haddock het meeste uitbraakt:
| 1 | Bandiet / Bandieten | 14 |
| 2 | Duizend miljard bommen | 13 |
| 3 | Verdorie | 11 |
| Wafelijzer / Wafelijzers | 11 | |
| 5 | Basji-Boezoek (ook wel gespeld als: Basji-Boezoeks, Basji-Bozoeks, Basji-Bozoek, Basji-Bozoeks | 10 |
| 6 | Schurk / Schurken | 9 |
| 7 | Verdikkie | 8 |
| 8 | Ectoplasma(‘s) | 7 |
| Honderd miljard bliksembommen | 7 | |
| Honderdduizend miljoen bommen en granaten | 7 | |
| Sapperdekriek | 7 | |
| Woesteling / Woestelingen | 7 |