Begin augustus 2022 – in mijn zomervakantie – liep ik in mijn eigen woonomgeving de laatste etappe van het Marskramerpad. De verkeerde kant op, dan. Nu ja, verkeerde kant. Oorspronkelijk is deze langeafstandswandeling gepland van Bad Bentheim naar het Scheveningse strand, van oost naar west, maar als je het wandelboekje erop na slaat kun je het ook in west-oostelijke route lopen. (Bovendien sluit je dan eigenlijk beter aan bij de E11 – het complete pad van Scheveningen tot in Litouwen. Dat is wel heel heftig. Ik weet niet of ik Leiden, Breukelen of zelfs Oldenzaal of Bad Bentheim al ooit zal bereiken ;-)).
De start is vanuit huis naar het beginpunt. Een thuiswedstrijd, en ik reis naar het beginpunt met een deelscooter van Check, genaamd ‘Ronald’. Daarmee rijd ik tot vlakbij het Grand Hotel Amrâth Kurhaus Den Haag, kortweg Kurhaus, aan de Scheveningse boulevard. Vlakbij, want in de directe omgeving van het strand mag je de deelscooters niet parkeren. Dat zou teveel overlast geven. Dus dat zijn eerste extra honderden meters.
De wandeling starten is in een soort opwelling gekomen. Zo van: zou het niet leuk en goed en avontuurlijk zijn om het pad der paden te wandelen: het Pieterpad. Van Groningen tot de St. Pietersberg. Ik zocht het uit, maar de doorslaggevende bezwarende factor zijn de vele reistijden vanuit huis naar begin- en eindpunten per etappe. En toen stuitte ik op het Marskramerpad dat nota bene vlakbij ons huis ligt. Ik heb de gehele route in Google Maps geladen, sneakers aan, muziekoortjes in en lopen maar.
Kurhaus – Westbroekpark
Het eerste stukje loop ik door mondain Den Haag/Scheveningen. Het Kurhaus blijft een beauty, ik loop langs het Scheveningse casino en het Circustheater tot aan de Nieuwe Badkapel met zijn twee herkenbare torens. Vervolgens steek ik door het Westbroekpark. Ik laat het Rosarium aan de rechterhand liggen. Daardoorheen gaan is po zich wel een aanrader en niet veel meters omlopen. Als ik het pad door het Westbroekpark uitloopt kom ik langs het Pieter Jelle Troelstra-monument op het heuveltje. Het monument is vervaardigd door Piet Esser in 1953.
Het Westbroekpark ligt er kurkdroog bij. Op deze plek wordt ook wel de Parade gehouden.
Na het monument steek ik over, ga gelijk rechts en weer links op het pad omhoog de duinen in te lopen. Ik kom uit op de Hogeweg bij de Ambassade van Hongarije. Dit gebiedje is ‘oorlogsgebied’, want niet alleen kom je straks langs het Indisch Monument en ligt vlakbij het monumentje rond het Englandspiel, ook is op de kruispunt van de Hogeweg en de Duinweg de Villa Sandhaghe te zien. Dit is een van de grootste villa’s in het Van Stolkpark en tijdens WO2 het hoofdkwartier van de Duitse marine (‘führer der Schnellboote), mede omdat het op het hoogste punt van het park is gelegen. Bevel werd gevoerd over veertien flottieljes. Nooit geweten. Ik loop met een scherpe bocht en blijf langs de waterpartij lopen tot aan het Indisch monument. Dan steek ik de prof. Teldersweg weg over en loop de Scheveningse Bosjes in. Het is dat ik een beetje bekend ben hier, want je neemt snel een verkeerd pad en dan kom je heel ergens anders uit. De bekende LAW-bordjes zag ik hier niet goed. Aan de andere zijde van de Scheveningse Bosjes, nabij de zandspeeltuin en bij het monument van Constantijn Huijgens (logische plek, hij bedacht de Scheveningseweg) loop ik door via de Scheveningseweg en langs de joodse begraafplaats (Die je niet ziet, want het is ommuurd).
Indisch Monument (Den Haag), gemaakt door Jaroslawa Dankowa in 1988 en in dat jaar onthuld door koningin Beatrix
Haagse paleizen en ambassades
Met het verlaten van de Scheveningse Bosjes, loop ik de stad in. Eerst langs het beroemde Vredespaleis, dat niet alleen een monument is met een toren van 80 meter hoog, maar internationaal van groot belang omdat het de zetels is van het Permanent Hof van Arbritage, het Internationaal Gerechtshof van de VN en de Carnegie stichting. Het gebouw staat op de lijst van Europees Erfgoed. (Als je een break wilt, is dit een goede plek. En als je veel tijd voor deze etappe neemt, boek dan vooraf een rondleiding door het Vredespaleis. Dat is niet gratis en kan vanwege de zittingen van het hof ook niet dagelijks. Check de website en vergeet je paspoort niet mee te nemen (anders kom je niet binnen).)
Na het Vredespaleis loop ik door over de Scheveningsweg en kom langs een aantal ambassades. Als eerste de consulaire afdeling van Rusland, vervolgens – in de Zeestraat – de ambassades van Oekraine en Portugal, op de Sophialaan de ambassade van Canada en de residentie van de ambassadeur van Denemarken en, als je rechstaf over de Nassaulaan loopt, de Ambassade van Luxemburg. Zoek je een ambassade, kijk dan op Wikipedia. Van Afghanistan tot Zwitserland 🙂
Na het bruggetje aan het einde van de Nassaulaan ga ik naar links over de Mauritskade en langs het geboortehuis van de schrijver Louis Couperus op nummer 43. De schrijver is er op 10 juni 1863 geboren. Het herenhuis is te herkennen aan de gedenksteen. In enkele boeken van Couperus komt het huis voor. Op de eerste kruising ga ik naar rechts de Denneweg op. Wil je eerst een lekker broodje, dan kun je kiezen aan de overkant bij Dikke Mik, of direct op de hoek bakkerij Hessing (bekend van de Haagse kakker). Op de hoek zat jarenlang boekhandel De Winter, met overigens behoorlijk sjagrijnige verkopers imho. De Denneweg loop ik helemaal uit, vervolg door de Vos in Tuin Straat en dan loop ik over het Lange Voorhout met direct aan de rechterhand Hotel des Indes, en ertegenover museum Escher in het paleis Voorhout, gebouwd in 1764 en in 1845 gekocht door koning Willem II. De Oranjes verbleven er geregeld: Zoonlief prins Hendrik heeft er gewoond, koning-regentes Emma verbleef er in de winter en, na haar aftreden, beschouwde koningin Wilhelmina het paleis Lange Voorhout als haar winterpaleis. De koninginnen Juliana en Beatrix hebben het gebouw als werkpaleis gebruikt, laatstelijk tot 1984 toen paleis Noordeinde het werkpaleis werd (en nog steeds is). Vanaf 2002 is het Escher-museum er gevestigd. Hoe lang dat nog duurt is ongewis: het museum zou haar oog hebben laten vallen om de oude Amerikaanse ambassade, enkele tientallen meters verderop.
Ik het Lange Voorhout over met de vele vooraanstaande gebouwen, zoals het Huis Huguetan – waar eens de Koninklijke Bibliotheek en de Hoge Raad waren gevestigd, en anno 2022 tijdelijk de Eerste Kamer onderkomen biedt vanwege de grote restauratie/renovatie van het Binnenhof. Ook zie ik Pulchri Studio, theater Diligentia, het Pagehuis en de Kloosterkerk. Noemenswaardig is dat op nummer 1 Helene Kröller haar eerste museum begon, met Vincent van Gogh als een van de eerste exposanten. Op nummer 7, het toenmalige hoofdkwartier van de landmacht) werd de capitulatie aan Duitsland getekend door opperbevelhebben generaal Winkelman. Aan het einde van het Voorhout is rechts in de hoek het paleis Kneuterdijk te zien. Daar zit nu de Raad van State.
Nu ga ik de hoek om richting Buitenhof/Binnenhof. Het Binnenhof is afgesloten door de restauratie, dus tijdelijk – jaren! – kan je niet door/over het Binnenhof lopen, tenzij je Splinter Chabot heet. Ik ben over de Lange Vijverberg langs de Hofvijver gelopen met het torentje van de minister-president en het Mauritshuis. En natuurlijk het beeld van Ornebarneveldt en Haagse Jantje, misschien wel het geliefdste beeldje van Den Haag – van het oude kinderliedje dat een beetje aan het verdwijnen is, denk ik. Wie Jantje is, blijft gissen (is het de zoon van Floris V?), net zoals onbekend is hoe oud het versje is.
In Den Haag daar woont een graaf,
En zijn zoon heet Jantje.
Als je vraagt waar woont je pa,
Dan wijst hij met zijn handje,
Met zijn vingertje en zijn duim
Op zijn hoed draagt hij een pluim
Aan zijn arm een mandje
Dag mijn lieve Jantje!
Haagse Jantje is door het versje bij veel mensen mogelijk bekender dan Johan van Oldenbarnevelt. En vaker gefotografeerd. Die Oldenbarnevelt toch. Nota bene de belangrijkste bestuurder in de Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden, en daarvoor pensionaris van Rotterdam. Zijn huidige lot – minder populair dan een onbekend Jantje – is onterecht.
De intelligente en diplomatieke advocaat schopte het ver. Hij was zeer belangrijk bij de totstandkoming van de Unie van Utrecht (1579) en zorgde voor veel hervormingen en stabiliteit. In eerste instantie was er een goede samenwerking met Maurits, de zoon van Willem de Zwijger. Opmerkelijk was de Slag bij Nieuwpoort – een gevaarlijk plan van Oldenbarnevelt waar Maurits het – op zijn zachts gezegd – niet zo mee eens was. Als jaren later (1609) Van Oldenbarnevelt pleitte voor een bestand met Spanje (het Twaalfjarig Bestand) groeide de ruzie tussen de politicus Van Oldenbarnevelt en de militair Maurits van Oranje. Het leidde tot een staatsgreep waarbij Van Oldenbarnevelt werd veroordeeld wegens hoogverraad. Op het Binnenhof werd Van Oldenbarnevelt ter dood veroordeeld met zijn beroemde allerlaatste woorden ‘Maak het kort’. Daar zit dan weer geen woord Spaans tussen.
Dat gebeurde allemaal aan de overkant van het beeld, op het nu dus gesloten Binnenhof. Ik loop door, tussen alle toeristen door, over het Tournooiveld langs de Koninklijke Schouwburg en het Ministerie van Financiën dat 15 jaar geleden is gerenoveerd.
De bossen in tot en met de landgoederenroute
Vreselijk gebouw, hoewel de opknapbeurt wel nodig was. Ik ben benieuwd of de plaquette van de Bethlehemkapel is gebleven. Ik loop door, steek de Prinsessegracht over en na de gracht ga ik gelijk naar rechts over de Laan van Reagan en Gorbatsjov. Nou ja, laan. Het is een gecombineerd fiets- en voetpad. De twee wereldleiders verdienen beter. Hier staat een eeuwenoude kastanjeboom die is verplaatst bij de aanleg van de Koningstunnel. Daarnaast staat het homomonument van Den Haag. Tegenover zie ik het centraal station liggen, maar ik blijf aan de linkerkant van de Bezuidenhoutseweg. Ik loop langs het Koekamp en over het nieuw aangelegden Koekamp-bruggetje achter de Malietoren langs zo het Haagse Bos in. Hier wordt de LAW-route weer duidelijk aangegeven en kun je haast niet mis lopen. Voor mij is het tot aan Wassenaar heel bekend terrein en deze bosrijke route heb ik vaker gelopen. Het is eigenlijk vrijwel de NS-wandeling vanaf het station tot aan Wassenaar.
Kortweg: door het bos over de paden, langs de Haagse Vijver – in ieder seizoen aantrekkelijk: ’s zomers lommerrijk en in de winter voor enkele dagen, hooguit een week, en soms ook jaren niet, plek om te kunnen schaatsen. Daarna achterlangs het paleis Huis ten Bosch op weg naar Marlot en, overstekend bij het Van der Valkhotel over de gehele Landgoederenroute. Daar zie je kasteel de Wittenbrug, de katholieke Goede Herder-kerk en allerlei landgoederen (van kasteeltje Oud-Wassenaar, Rust en Vreugde en het Van Ommerenpark waar de Menken-melkfabriek stond.
Het is bekend terrein en het is verrassend hoe rijk de geschiedenis van Den Haag is. Veel belangrijke gebeurtenissen, figuren en gebouwen kun je in mijn stad vinden. En als je daar niet zo van bent, zijn er de prachtige routes door de parken en bossen.
Een plek waar ik nota bene vaak hardloop, maar niet vermoedde dat dit het pad is dat tot in Litouwen doorloopt.
Ik had eigenlijk het Marskramerpad niet zo in mijn vizier. Deze etappe is zeer fraai, en smaakt naar meer. Zin in om door te lopen naar Voorschoten, Leiden, het Groene Hart, de Veluwe… Wanneer zal ik in Oldenzaal of zelfs Bad Bentheim aankomen? Ooit?
Routedetails
| Wandeling | Marskramerpad etappe 20 (deel) |
| Afstand | 8,4 km (nominaal 17,1 km) |
| Kenmerken | Duinen, Bos, Stedelijk, Landgoederen, Paleis, Historisch |
| Plaatsen | Den Haag, Wassenaar |
| OV Start | Reis naar Den Haag Centraal en neem daar de tram 9 naar Scheveningen-Kurhaus |
| OV Eind | Reis met bus 43 of 44 vanuit Wassenaar terug. Ca. 20-30 minuten reistijd. |